Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Christus, of de Leer des Ouden en Nieuwen Verbonds aangaande den persoon des Verlossers. Eene Bijbelsch-dogmatische ontwikkeling van A. Schumann.Naar het Hoogduitsch verkort bewerkt door W. Verwey.Te Groningen, bij J.B. Wolters. In gr. 8vo. 432 bl. ƒ 3-90.

Wie den strijd der laatste jaren in de Nederlandsche Hervormde Kerk met eenige aandacht gevolgd heeft, weet dat er drie hoofdzaken zijn waarover men het oneens is en in welke het punt van geschil wordt geacht te zijn gelegen: het gezag der Apostelen, de Goddelijke natuur van jezus christus, en de betrekking tusschen Zijnen dood en 's menschen verzoening met God. Het voor ons liggende geschrift grijpt dus diep in dien strijd, want het tweede punt wordt er opzettelijk, het eerste en derde worden er van ter zijde in ter sprake gebragt, en ook uit dezen hoofde heeft de Eerw. verwey eenen zeer nuttigen arbeid verrigt met het bewerken van dit exegetisch-

[p. 325]

dogmatisch onderzoek, waarin de Christologie, zoo des O. als des N.V. met naauwkeurigheid en onpartijdigheid wordt onderzocht. Wij willen een zeer beknopt overzigt geven van den belangrijken inhoud, 't welk, dunkt ons, aanbeveling genoeg zal zijn voor elk, die met ons van oordeel is, dat het tot klare in 't licht stelling van zulke onderwerpen niet aankomt op wijsgeerige redenering van uit ons standpunt, maar op de beantwoording der vraag: hoe de Bijbelschrijvers haar hebben voorgedragen.

De ontvouwing van de leer des O.T. aangaande den persoon van den Messias gaat uit van de Messiaansche verwachting, die hierop nederkomt: ‘verlossing van het Joodsche volk uit eenen ongelukkigen toestand, en uitwendig zoo wel als inwendig geluk en heil, aangebragt en gedragen (?) door eenen persoon, die, uit het huis van david afstammende, aan het hoofd des volks zal staan en het rijk en de vereering van den waren God heinde en verre uitbreiden’. Beginnende van abraham - de paradijsbelofte, Gen. iii: 15, wordt door den Schrijver, onzes inziens geheel ten onregte, toepasselijk geacht op ‘eenvoudige aanduiding van de vijandschap, die er voortaan tusschen het slangen- en het menschengeslacht zou bestaan’ - beschouwt hij den zegen, aan dezen geschonken, als begeerlijk voor en begeerd door alle volken der aarde - den te verwachten Koning van Israël als het werktuig tot de verdere uitbreiding der ware Godsdienst - het Koningschap van david als een eeuwig Koningschap - en geluk en heil als onder dien Koning te verwachten voor de aarde. De ontwikkeling der Messiaansche verwachting bij de Profeten geschiedt zoo, dat er een algemeen overzigt van gegeven wordt, benevens opgave van de tijdsomstandigheden, onder welke ieder Profeet in het bijzonder werkzaam was; en dit laatste daarom te regt, vermits de Profeten hunne voorstellingen zoo aangaande den persoon als het werk en de zegeningen der regering van den Messias veelal ontleenden aan de bijzondere omstandigheden, in welke zich Israël in ieders leeftijd bevond, of die zij ter afmaning van de afgoderij en waarschuwing tegen de straffen van jehova, den volke aankondigden. In de voorstelling der Messiaansche verwachting in de Psalmen worden daarom ook die onderscheiden, welke vóór, gedurende, en na de Babylonische ballingschap zijn

[p. 326]

vervaardigd, terwijl de allegorische verklaring van het Hooglied met één woord, maar meer heeft zij ook niet noodig, verworpen, en daarna een blik op de Apocryphe Boeken des O.V. alsmede de schriften van philo en josephus geslagen wordt.

De leer des N.T. aangaande dit onderwerp wordt geopend met eenige voorafgaande opmerkingen aangaande de Messiaansche verwachting onder de tijdgenooten van christus, zoo ten aanzien van het Israëlitische rijk als van het geestelijke werk in, en de ontwikkeling der laatste dingen door Hem, die algemeen verwacht werd als ‘Zoon van God’ en ‘Zoon van david’. Daarna geschiedt een afzonderlijk onderzoek van christus' eigene leer aangaande Zijnen persoon, en die der Apostelen en overige Schrijvers des N.T. desaangaande. In aanmerking komen bij het eerste: 's Heeren eigene verklaring over Zijne natuur en Zijn wezen, en wel ten opzigte Zijner zondeloos menschelijke, en Goddelijke natuur, welke laatste bestaat in innige verbindtenis met, maar toch ondergeschiktheid aan den Vader; voorts Zijne verhouding tot de menschen als Heiland en toekomstig regter, waarbij de uitdrukking: ‘Zoon des menschen’ verklaard wordt. Ook: christus' eigene verklaring aangaande Zijne bestemming en Zijn werk, waarbij de Anselmiaansche satisfactie-theorie onderzocht en te regt verworpen wordt, en: de eisch des geloofs, door christus tot alle menschen gerigt, en ontvouwd wordt: hoe Hij de Messiaansche verwachtingen van Zijnen tijd gebruikte en toepaste. Even zoo wordt ten aanzien van de Apostelen onderzocht, wat petrus, johannes, paulus, jacobus en judas afzonderlijk leerden aangaande den persoon en het werk van, benevens het geloof in christus; waarbij ten opzigte van paulus ook op zijne plaats het oog gevestigd wordt op: den Antichrist (2 Thess.) - de wederkomst van christus - de opstanding der dooden - het eeuwige gerigt. - Tot de overige Schrijvers van het N.T. behooren eerst de eerste drie Evangelisten (de Schrijver houdt het eerste Evangelie voor niet van den Apostel mattheüs afkomstig), daarna de Schrijver van den Brief aan de Hebreën (voor het onderwerp zeer belangrijk, als uitdrukking der toepassing van het O.T. op den persoon en het werk van christus), eindelijk die der Openbaring, welk boek, gelijk men bespeurt, mede aan johannes ontzegd wordt.

[p. 327]

Niemand zal rijkdom van zaken bij beknoptheid van voorstelling aan dit geschrift ontzeggen. Het ontwikkelt de zaken uit de uitdrukkingen der Bijbelschrijvers, en legt de denkbeelden van den Auteur er niet in; een gebrek van zoo velen, die zich eigenlijk reeds eene meening gevormd hadden, eer zij zich tot het onderzoeken der H. Schrift hadden nedergezet. Onbevangen en onbevooroordeeld gaat deze Christologie eenen vasten gang, en gelijk zij aan de eene zijde niets voorbijziet wat ter zake dienen kan, zoo beijvert zij zich ook niet om ál te naauwkeurig te formuleren wat in den Bijbel meer algemeen wordt gelaten. Ook in deze opzigten heeft het werk veel gewonnen bij de oordeelkundige bewerking van den bekwamen verwey, die het oorspronkelijke heeft verkort, zonder iets wezenlijks op te offeren, en zonder te veranderen waar de Schrijver naar zijn inzien dwaalde. Het boek verdient de opmerking der Godgeleerde wereld, maar ook van ontwikkelde Christenen. De druk is zuiver en de correctie verdient lof; ‘het rijk van den Messias is naar de volksvoorstelling een vergankelijk (lees: onvergankelijk) rijk’ (bl. 121), is eene van de weinige misstellingen.