Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

De Pleegzuster. Door M.A.A. Boëseken.Met een Voorberigt van W.H. Warnsinck, Bz.Te 's Hertogenbosch, bij Gebr. Muller. 1854. In kl. 8vo. 246 bl. ƒ 1-20.

Met belangstelling sloegen wij dit verhaal open. De pleegzusters toch, zoo weinige nog in getal, zijn eene verblijdende verschijning in ons Vaderland, waar bij de vrouwen het bewustzijn nog zoo zwak is, dat zij ook buiten haar huis den Heer kunnen dienen. Hoe menig meisje heeft of vindt in haar huis geenerlei bezigheid! Zij kan er gemist worden; zij wordt er met zich-zelve verlegen, en weet niet waarvoor zij leeft. En daar is toch zulk een breed veld te bearbeiden; daar zijn er zoo velen voor welke zij eene vriendelijke hulp en vertroosting konde zijn! Dat hebben die jongvrouwen begrepen, die zich vereenigden ter ziekenverpleging: zij hebben een heerlijk levensdoel gekozen; en zalig zij wanneer zij, volhardend in de liefde, zich niet laten afschrikken door de moeijelijkheden op heur wisselend pad, altijd ziende op den oversten Leidsman!

De Schrijfster, ten hoogste ingenomen met deze schoone betrekking, schijnt die uit gebrek aan ligchaamskracht te hebben vaarwel gezegd. Niets was nu natuurlijker dan dat zij, die reeds meer de pen had gevoerd, hare gedachten over dit geliefd onderwerp te boek wilde stellen, om, dat doende, als pleegzuster nog eenmaal te herleven in hare herinneringen; terwijl ook de wensch haar vervulde om de betrekking van pleegzuster algemeener bekend te maken. Wij verblijden ons daarover en danken er haar voor. Wij waren niet onbekend

[p. 316]

met die betrekking; maar na de lezing van dit boek staat de pleegzuster in haar wisselend leven ons veel duidelijker voor den geest. Wij hebben haar nu voet voor voet gevolgd. Heden in de fraaije zalen der rijken, waar de weelde de krankheid niet kan bannen; morgen in het schamel verblijf der armen, waar zij de geringste diensten en het laagste huiswerk verrigt en voor de kranke huismoeder eene hulpe is. De dienst der liefde sluit niets uit, hoe veracht het schijne - de pleegzuster moet op Hem zien, die den jongeren de voeten gewasschen heeft. Wij slaan zuster maria dan ook oneindig liever gade als zij voor de arme huismoeder den pot kookt, dan bij de rijke lijders, wien 't niet aan verpleging ontbreekt. Wij achten haar bij de armen op hare regte plaats, en de schetsen der tooneelen dáár zijn ook het best geteekend; waarschijnlijk omdat zij het diepst leefden in de ziel der Schrijfster, die toch hare bouwstoffen grootendeels uit eigen ervaringen genomen heeft, zonder daarom juist haar eigen leven te schetsen.

Het boekjen bevat een doorloopend verhaal; althans een groot gedeelte der toestanden en ontmoetingen zijn met draden van verdichting aan elkander geweven. Naar ons inzien verhoogt dat de waarde niet; wij houden 't voor de zwakste zijde van het werk. Of 't gebrek zij aan oefening of aan kracht van voorstelling weten wij niet, maar 't komt ons voor, dat de Schrijfster zich te angstig aan de feiten gehouden heeft die zij zelve doorleefde, en wanneer zij op het veld der fantasie zich vrijer bewogen had, meer kracht en leven aan hare schetsen had kunnen bijzetten; terwijl de omtrekken nu wel eens onzeker en zwak zijn. Toch hebben die eenvoudige schetsen ons getroffen, en wij zijn overtuigd, dat zij menig lezer zullen aandoen. Vooral deed het ons genoegen, de pleegzuster zelve niet geïdealiseerd te zien en verheven tot eene romanheldin. Allernatuurlijkst is de teekening als wij haar zien lijden onder de onkiesche bejegening van eene trotsche en karige vrouw, die haar laat gevoelen hoe ver zij haar beneden zich acht; en geen trek heeft ons als waarheid uit het leven méér getroffen, dan de belijdenis van smart bij eene kleine ontbering haar opgelegd door die rijke, terwijl zij elders in het sober maal der armen met vreugde deelt. Eene vrees beving ons echter. De Schrijfster wenscht de zaak der verpleging meer en gunstiger bekend te maken. Bij regtschapen

[p. 317]

lezers zal zij hierin kunnen slagen, maar de moedwilligen - en waar zijn die niet! - zouden uit de tafereelen bij de familie van halteren zeer wel de gevolgtrekking kunnen afleiden: ‘pleegzusters te nemen is gevaarlijk; zij neuzen de aangelegenste zaken af, mengen zich in familie-geheimen en - maken die later openbaar’. - Het speet ons daarom in het belang der zaak, door den Heer warnsinck te zien melden dat de Schrijfster hare eigene ontmoetingen beschrijft. Wij vreezen dat dit menigeen tegen de verpleging kan innemen, want de bekrompenheid is groot, ook in beschaafde kringen. Uit dien hoofde hadden wij gewenscht den dunnen romantischen draad, door deze schetsen geslingerd, tot een breeder weefsel uitgewerkt te zien, waardoor de feiten zich opgelost zouden hebben in eene algeheele onherkenbaarheid. Wij zouden, ook om eene andere reden, de vrijere bearbeiding hooger geschat hebben dan de getrouwe afteekening der feiten naar de natuur. - Zeker heeft de geachte Schrijfster niet naar letterkundigen roem willen dingen; maar toch alles heeft zijne regten en eischen; onze belletrie heeft de hare, en de vrouw vooral wanneer zij de pen voert, heeft op de eischen der schoonheid te letten. Zij moet zich niet tevreden stellen met toegevendheid, zij moet streven ook naar volmaaktheid in den vorm. Wij waarschuwen de Schrijfster tegen het zwak, dat vrij algemeen is bij vrouwen, van te ligt en te veel in descriptiën te treden, die de aandacht der lezers meer vermoeijen dan ondersteunen. De omschrijving moet niet overtollig zijn, maar in een volstrekt verband staan met hetgeen zij door bijzonderheden levendiger voor den geest wil plaatsen. Wij lezen, b.v., bl. 44: ‘De afgematte theodora scheen vergeten te hebben dat haar zijden japon nog moest verwisseld worden met het hagelwitte nachtgewaad’. De zaak is dat theodora schier vergat zich te ontkleeden; de meerdere of mindere witheid van het nachtgewaad deed daar niets aan toe. - Zoo deed het ook volstrekt niet ter zake (bl. 51) of de zakdoek van zuster mina van fijn linnen was of niet.

De schets Verpleging in het gesticht van liefdadigheid is wel een weinig hors d'oeuvre: de trotsche, listige, geveinsde directrice toch is in geen genoegzaam verband met zuster maria gebragt om haar zoo uitvoerig te teekenen - en wij wenschen van harte dat de pleegzusters nooit onder directrices

[p. 318]

vervallen, die zelfs maar flaauw gelijken naar deze liefdelooze, heerschzuchtige vrouw, die den leeftogt van het gesticht aan hare verwanten uitdeelde!...Ook komt het openen van het dagboek en 't aan het venster treden te dikwijls voor om niet eenigzins te vervelen. Wij stieten ook op eene menigte taalen drukfouten, en vele kleine onnaauwkeurigheden in den stijl; bij voorbeeld (bl. 115): ‘terwijl de pleegzuster de laatste hand aan het kussen legde’ - wij hebben nergens kunnen ontdekken wat dat voor een kussen was. Op bl. 70 lezen wij: ‘waarin zij zich niet teleurgesteld zag’, als of het eene teleurstelling voor haar had kunnen zijn, als er niet geklaagd en gezucht ware. Wij vonden ook hier en daar wel eens een plat woord, en gewagen van deze kleinigheden omdat wij vooronderstellen dat de Schrijfster nog wel eens weder de pen zal opvatten, en dat zulke wenken haar niet ongevallig zijn. Het geheele werkjen getuigt van een vromen zin, van veel Bijbelkennis en een opmerkzamen geest. Wij wenschen de geachte Schrijfster toe, dat het haar, hoewel te zwak van ligchaam om als pleegzuster te volharden, nimmer aan kracht van geest moge ontbreken om in haar tegenwoordigen, nog veel belangrijker werkkring voor het Koningrijk der Hemelen dienstbaar te zijn.