Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 268]

1. Uitspraak der Letters.(,) ter dienste van aankomende Onderwijzers en Leerlingen op Lagere en Middelbare Scholen, enz. (,) door D. Bomhoff, H.zn.Te Zutphen, bij A.E.C. van Someren. 1854. In kl. 8vo. 60 bl. ƒ :-35.
2. Opstellen met Fouten, inzonderheid tegen de Spelling der Nederlandsche Taal.(,) door denzelfden. Te Zutphen, bij denzelfden. 1854. In kl. 8vo. IV en 88 bl. ƒ :-35.

N^o. 1. Dit werkjen behoort eenigzins tot de oude kennissen, vermits het grootendeels reeds vroeger in Tijdschriften is geplaatst. De Heer b. meende echter dat het niet genoeg bekend is geworden aan hen voor wie hij 't voornamelijk heeft bestemd, en dit heeft hem tot deze afzonderlijke, ook herziene uitgave doen besluiten. Wij verheugen ons daarover, want zijne Uitspraakleer bevat vele gewigtige bijzonderheden voor den aankomenden onderwijzer, en ook voor elken beminnaar van onze schoone moedertaal. De Heer b. zegt met reden: dat dit gedeelte der kennis van onze taal nog niet uitvoerig genoeg is behandeld geworden; en wij wenschen het werkjen dan ook een ruimen aftrek toe. Bij deze aanbeveling moeten wij echter eenige aanmerkingen voegen. Op bl. 3 vinden we, bij de klinkers in hunne zamenstellingen en verbindingen, voor de gesprokene taal, ook de iei opgegeven; maar in Noot 6 komen als voorbeelden voor: wieijen (wieden), bieijen (bieden), geschieijen (geschieden), en wij moeten betuigen: nimmer zulk eene uitspraak te hebben gehoord. - Bl. 4 wordt de ai in saizoen als een tweeklank behandeld; maar moet die klank, afgeleid van het Fransch, niet onder de éénklanken gerangschikt worden? Dan is het mogelijk wat ver gezocht om in de ei (meiden, leiden) meer den tweeklank te hooren dan in de eu (deuren, keuren); met ou en ui zouden wij 't ééns zijn. - Bl. 6 wil de Heer b. het woord tooneelist, als too-ne-list, of als too-nel-ist doen klinken, daar hij die ee niet als lang beschouwt. - Zouden wij ook wel doen om drogist, zoo geheel kort uit te spreken? Of zou dit eene afleiding van het Fransche drogue zijn? Of hebben we daarbij te denken aan droog, daar de man toch droogerijen verkoopt? Deze o bragten wij tot de middelbare klanken. Als de u van het

[p. 269]

woord publiek als eene korte u, als in put, wierd uitgesproken, zou dat strijden met den aard der taal, waaraan wij 't woord ontleenen? - Is het wel waar dat de aa geheel gelijk is aan de lange a, zoodat raad en raden, enz., volkomen gelijke klanken hebben? Volgens het opgegevene zal er in de woorden met ééne e of met twee ee geen onderscheid in den klank zijn, zoodat helen en heelen, stenen en steenen, enz., inderdaad eveneens klinken; hetzelfde geldt voor de o en oo. - Op deze bladz., reg. 2 v.b., en verder overal, lezen wij eenigszins; het schijnt dat de Heer b. hier van de aangenomen spelling afwijkt: hoe zal men het met de uitspraak van dit woord maken? - Bl. 14 is het onderscheid tusschen de hel-korte en dof-korte u niet zeer duidelijk; men beproeve de opgegeven voorbeelden door elkander te lezen, dan zal men bevinden dat er weinig of niets van dit onderscheid overblijft: dubbel, turf, mud, duffel, kurk, wurmen, vullen, lummel, durven, enz. - Daarbij is de opgave van de uitspraak der u in turf, enz. als overeenkomende met können Hoogd., heure Fr. en tunnel Eng., niet geheel waar, vooral wat het Fransche woord betreft. - Waar de Heer b. (bl. 18-23) over de volkstaal spreekt en die als voorbeeld van zoetvloeijendheid aanhaalt, zouden wij eerder aan platheid gedacht hebben. Nimmer kunnen wij toestemmen dat onze taal dusdanige verkeerdheden behoeft om vloeijend gesproken te worden: kenon, voor: kanon; petent, v.: patent; peleis, v.: paleis; middeg, v.: middag; boogerd, v.: boomgaard; betijds, v.: bijtijds; bezonder, v.: bijzonder, enz. - De verkortingen welke de Heer b. wenscht ingevoerd te hebben, zouden wij ook niet begeeren: met Wi' we' 't doen? Zu' je' eten? Mo 'k lezen? en zoo vele anderen, hier opgegeven, hebben wij geen vrede. - De Heer b. is een voorstander van het uitspreken der ch met den keelklank, en wil dat men niet Kristen, Kronologie, enz. uitspreke. Over dat onderwerp is reeds zoo veel geschreven, dat wij 't liever niet verder aanroeren; wij verkiezen hier de ch als k uitgesproken. Met hetgeen de S. verder over de medeklinkers zegt (bl. 23-41), kunnen wij ons volkomen vereenigen. De invloed der verwantschapte medeklinkers op elkander wordt (bl. 58) wel wat te sterk getrokken. Wij betwijfelen zeer of men naar behooren zoude uitspreken met te zeggen: Ik heb

[p. 270]

cheen noot (nood); ik heb foor u betaalt; ik hout feel over; lach Toontjen nied uit, enz.

N^o. 2 vermeerdert het bestaand aantal verzamelingen van ‘Opstellen met Fouten’. Ref. is er geen groot voorstander van. Worden zij niet door eenen bekwamen onderwijzer met bijzonder veel oordeel aangewend, dan bevorderen zij veeleer het verkeerd dan het zuiver schrijven eener taal. Vooral zijn ze af te raden voor leerlingen die nog geen behoorlijk begrip van het zamenstel der taal verkregen hebben. Is dit echter het geval, en kennen zij de gronden der taal wèl, dan kunnen zulke verzamelingen, op eene gepaste wijze gebruikt, de scherpzinnigheid zeer opwekken. Wij laten deze opmerkingen voorafgaan, omdat de Heer b. zijne ‘Opstellen met Fouten’ niet in eenige volg-orde of afdeelingen heeft zamengevoegd. In het Voorberigt zegt hij: zoo veel mogelijk te vermijden het maken van fouten die door niemand gemaakt worden. Dat wordt te regt door hem in andere verzamelingen afgekeurd. De inhoud der opstellen is onderhoudend. Hun die zich bij voorkeur van kakographiën bedienen, zal het boekjen welkom zijn.

s-d.