Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Algemeene begrippen der Natuurlijke Geschiedenis en Dierkunde, door Dr. G. Vrolik.Met 21 afbeeldingen in den tekst. Te Amsterdam, bij Weytingh en van der Haart. 1853. In kl. 8vo. 32 en 86 bl. ƒ 1-:

Dit boekjen maakt een gedeelte uit der Volks-Bibliotheek, eene onder vele medewerkers verdeelde onderneming over allerlei vakken van wetenschap en kunst. Als werkelijk dit plan geheel voltooid wordt en de onderscheidene Schrijvers, waaronder mannen voorkomen, wier naam met roem bekend is, hunne taak met bekwaamheid volbrengen, is er geen twijfel aan of nuttige kundigheden zullen daardoor meer algemeen onder ons

[p. 182]

volk verspreid worden, waarvan wij ons goede vruchten mogen beloven. Het voor ons liggend gedeelte heeft tot Schrijver een jeugdigen geneesheer, die het zeldzaam voorregt geniet van zijnen grootvader en vader beiden nog werkzaam te zien, maar die ook eene groote verwachting te vervullen heeft, ad quem et hereditas gloriae et factorum imitatio pertinet. Doch wij willen ons alleen bij het werkje en niet bij den Schrijver bepalen. De orde van behandeling is de volgende. In eene Inleiding, die tot opschrift draagt: ‘Algemeene begrippen der Natuurlijke Geschiedenis’, wordt eerst het zamenstel der bewerktuigde ligchamen scheikundig onderzocht; daarna worden de vorm-bestanddeelen of weefsels beschouwd. Hierop volgt een overzigt van de verrigtingen of verschijnsels van het leven, van de spijsvertering, de ademhaling, den bloedsomloop, de beweging en zamentrekbaarheid, de stem en het geluid, van de werkingen van het zenuwstelsel en de zintuigen, van de ontwikkeling van warmte, licht en electriciteit, van het verstand en instinct, van de voortplanting, de ontwikkeling en de gedaantewisselingen, terwijl, eindelijk, deze Inleiding met eene ontvouwing der rangschikking besloten wordt. De Schrijver spreekt in deze Inleiding hoofdzakelijk van de dierenwereld, en sommige der onderwerpen behooren uitsluitend tot het dierenrijk. Het ware daarom veelligt verkieslijker geweest dit gedeelte in eene andere orde te behandelen. Als algemeene Inleiding over de Natuurlijke Geschiedenis is op de mineralogie niet genoegzaam gelet, die slechts op de eerste bladzijde ter loops genoemd wordt als tot het gebied der Natuurlijke Geschiedenis behoorende.

Het tweede deel, de Dierkunde (bl. 1-86), begint, in afklimmende orde, met de gewervelde dieren (bl. 1-55), en behandelt vervolgens kortelijk de ongewervelde dieren (bl. 56-86), die hier in gelede-dieren, weekdieren, wormen, straaldieren en afgietseldieren worden verdeeld. Voor de behandeling der laatstgenoemde vier klassen of groepen zijn slechts tien bladzijden afgezonderd.

Misschien was de Schrijver door het plan van het geheel aan deze groote beknoptheid gebonden. Het behoeft echter geene aanwijzing, dat bij deze kortheid geene behoorlijke ontwikkeling der belangrijke onderwerpen mogelijk was. Wij geven den Schrijver gaarne de getuigenis, dat hij in een kort

[p. 183]

bestek veel wetenswaardigs heeft medegedeeld, maar de behandeling moest toch dikwerf tot eene bloote opnoeming, tot eene dorre schets ontaarden. Ook hadden wij de afbeeldingen talrijker en beter verlangd. Zij zijn wel meer in getal dan de titel belooft, maar echter zijn zij ter opheldering ontoereikend. Bij de geheele klasse der visschen, b.v., is geene enkele figuur. Wat nut kan een enkel figuurtje van het skelet van den kikvorsch bij de klasse der kruipende dieren aanbrengen?

Kan in een zoo kort werkje slechts weinig uit den schat der wetenschap worden medegedeeld, des te zorgvuldiger moet men waken, dat het medegedeelde zoo veel mogelijk vrij zij van onnaauwkeurigheden, die vermeden konden worden. Wij onthouden ons van breedvoerige aanwijzingen, maar moeten toch den Schrijver opmerkzaam maken op 't geen in 't algemeene deel over het spierweefsel van het hart (bl. 8) gezegd is, op de verwisseling, die hij (bl. 13, r. 5 v.o.) tusschen luchtbuizen en stigmata bij de insecten schijnt te maken; op de onjuiste bewering (bl. 21), dat het zintuig des gehoors slechts ontwikkeld is bij zoogdieren en vogelen, zoodat er bij de visschen en kruipende dieren niet dan eene aanduiding van bestaan zou; op de beteekenis van het woord familie, dat hij (bl. 29) in eenen geheel anderen zin bezigt dan de dierkundigen gewoon zijn, die er geene onderverdeeling der geslachten, maar eene vereeniging van verwante geslachten, eene onderverdeeling der orden door verstaan. Wij hopen door deze aanmerkingen den Schrijver niet terug te houden om zich verder aan letter-arbeid toe te wijden, en wenschen hem weldra met eenig nieuw geschrift te zien optreden, waaraan wij meer onbepaald lof kunnen toewijzen.

J. v.d. H.