Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Veldtogt van het Fransch-Afrikaansche Leger tegen Klein-Kabylië (,) in de eerste helft van 1851; door P.G. Booms,Eerste Luitenant der Infanterij (ie of y), Ridder van het Legioen van Eer. Met eene itineraire en terreinschetsen. Te 's Hertogenbosch, bij Gebroeders Muller. 1852. In gr. 8vo. 193 bl. ƒ 2-20.

Dit boek zal zijnen weg wel reeds gevonden hebben, en

[p. 141]

dien ook wel vervolgen door eigene aanbeveling. Men vindt er vele wetenswaardige bijzonderheden in omtrent Algerië, en meer bepaaldelijk omtrent den gemelden veldtogt, het Fransch-Afrikaansche leger, de Kabylische volkstammen, hun aard, zeden, enz. Het is geschreven in een boeijenden stijl, die zich vooral kenmerkt door frischheid en leven, vlotheid en kernigheid. Zonder een krijgswetenschappelijk leerboek te zijn, geeft het van vele en velerlei zaken een bevredigend en leerzaam overzigt; waartoe ook de nette terreinschetsen en itineraire bijdragen.

Eenige stalen, vertrouwen wij, zullen, beter dan eene wijdloopige beoordeeling, genoeg van het geheel doen kennen om het belangstellend publiek naar de lezing begeerig te maken.

Bl. 29. ‘Dit korps’ (het Vreemden-legioen) ‘is eene ware staalkaart van vreemde nationaliteiten; het bestaat uit Duitschers, Italianen, Spanjaarden, Hollanders, Belgen, Zwitsers en eenige Polen. Meest allen hebben om min loffelijke of min eervolle antecedenten hun geboortegrond met Algerië's binnenland, en hun vroeger beroep tegen den soldatenrandsel moeten verwisselen; voor zeer enkelen slechts is deze ruil geheel vrijwillig geweest. In hunne rijen dienen voormalige lions, advocaten, auteurs, geestelijken, werklieden, en misschien wel dieven en moordenaars; deze hebben allen iets van hun vorig leven bij gehouden (behouden), en vertellen gaarne van hun eerste bedrijf en van hun land. Het gesprek, dat in slecht Fransch of in hunne moedertaal gevoerd wordt, is dan ook steeds zeer levendig, zeer gevariëerd en soms zeer onderhoudend en geestig; alleen de Spanjaarden, waaruit (uit welke) de voltigeur-kompagnie grootendeels bestaat, maken hierop eene stille uitzondering. Eene strenge krijgstucht en de harde school van den Afrikaanschen oorlog hebben deze hevige temperamenten eenigzins bedaard, en deze uiteenloopende karakters en neigingen eenigzins onder algemeene vormen gebragt; en na zijn het flinke soldaten, gedienstig en vindingrijk, die wel niet in heiligen reuk staan bij de andere korpsen (,) dan (maar toch zeer door hen op prijs worden gesteld) wanneer er een hondenbaantje waar te nemen of een harde spits af te bijten valt.’

Bl. 62. ‘Zelden houden de Kabylen stand tegen eenen storm-aanval, tenzij zij hunne stelling onaantastbaar wanen,

[p. 142]

of deze (of wanneer deze) een voor hen heilig oord beschermd (mt). Het is dus moeijelijk hen te bereiken, en echter zijn het de blanke wapens die hun de gevoeligste verliezen moeten toebrengen; (.) (O) op de grootere afstanden hebben de Franschen ook wel het overwigt door hun geschut en hunne uitmuntende kernbus (carabine à tige), maar de Kabylen weten voortreffelijk het terrein tot hunne dekking te gebruiken. Zoo ooit dan is het dus hier dat de oorlog, behalve met listen, met de beenen gevoerd moet worden, en dat de infanterij (ie) eene geheel zelfstandige rol vervult.’

Bl. 113. ‘Het bevel over de tweede brigade was nu opgedragen aan den Kolonel marulaz van het 20^e, een chef van zeer veel persoonlijken moed en weinig veldheers(-)intelligentie, besluiteloos, log en tamelijk norsch. De marsch was niet groot; het land open, rotsachtig en doorsneden; het weêr vrij guur en de regen overvloedig. Tegen 11 uur bereikten wij (,) doornat(,) het diep gegroefde bivak el Outha Aamer. Nog nooit had ik onze soldaten zoo lustig gekend als gedurende deze zondvloedsdagen. Er mogt al een enkele koortsachtig rillen en neêrslach(g)tig voortkruipen met zijne loodzware bepakking, de groote hoop was vrolijk gestemd en getuigde van eene praktische wijsbegeerte die den spot dreef met de kleine rampen van het expeditieleven. Het was een vloed van liedjes, aardigheden en potsen die mahomed het land moesten opjagen, want (,) volgens den soldaat (,) was het mahomed die de week had en die het zoo aanhoudend deed stortbuijen. Groote kinders! zullen misschien sommige onzer lezers uitroepen; groote philosofen! roepen wij op onze beurt, want wie zich in Algerie niet tegen den verslappenden invloed van het klimaat weet te verzetten (,) is reeds voor drie kwart verloren.’

Bl. 114. ‘Voor dat wij het bivak bereikten was het stik donker, en weldra barstte een onweêr los zoo als slechts de berglanden kennen.

De nacht was dan stik donker, en niets bestuurde onzen marsch in dit hobbelig en diop gegroefd terrein, dan de verre schemering van eenige flaauwe bivakvuren. De regen viel plassend; de wind stormde met bijna onweêrstaanbare kracht; vreeselijke donderslagen klaterden en werden duizendmaal herhaald met steeds dofferen weergalm, en schitterende bliksems schoten uit alle hoeken van den ontvlamden horizont, en

[p. 143]

verspreidden dan eene helsche tint over dit ontzaggelijk natuurtooneel. Bijna ademloos strompelden wij voort over begroeide rotsen en door schuimende bergstroomen, gelukkig nog, dat wij den zwarten afgrond van de Missia hadden verlaten.’.......‘Met een (één) woord, het was een nacht van schrik en verwoesting. En toch, in de korte tusschenpozingen (tusschenpoozen) van stilte, hoorde men om zich heen hartelijk lagchen, geestigen spot, gemoedelijke philosophie, zoodat mahomet (elders met d) wel van kwaadheid uit zijn vel moest springen. Onze soldaten herinnerden mij onwillekeurig aan mark tapley uit den maarten chuzzlewit van dickens: “er stak waarlijk eer in om onder zulke omstandigheden nog vrolijk te zijn”. Langzamerhand bedaarde de storm en verminderde de regen, en nu werden de heldere vuren ontstoken, waarbij wij (,) in mantels en dekens gewikkeld, den verderen nacht met praten doorbragten.’

Dit moge volstaan voor den stijl, en tot een klein bewijs dienen van het aangenaam afwisselen der stoffe.

Indien den geachten Schrijver eene aanmerking moest worden gemaakt, zou ze, naar Referents oordeel, deze zijn: dat hij over de chefs en andere hooge officieren des Fransch-Afrikaanschen legers, ofschoon dan ook maar ter loops en slechts ligt rakende, een wat te stellig en daarbij soms ongunstig oordeel velt, zoo als o.a., in het aangehaalde voorbeeld, over den Kolonel marulaz. Of die oordeelvellingen naar waarheid zijn, doet niets ter zake; zij konden zonder schade zijn teruggehouden.

Papier en druk zijn goed; de correctie kon beter zijn, doch er hapert niet zóó veel aan dat het in 't lezen hindert. Waarom de Heer b. infanterij, kavallerij, artillerij, maar gendarmerie schrijft, is Ref. niet bevattelijk; dusdanige woorden worden thans algemeen met den uitgang ie of y geschreven, en immer met dien klank uitgesproken. Zulke kleinigheden echter doen de waarde van het geheel niet verminderen.

Ref. wenscht het boek in veler handen, vooral in die van jonge officieren, kadets en volontairs, en beveelt het tevens, bijzonder voor Leesgezelschappen, aan als eene aangename en leerzame uitspannings-lectuur. Den Heer booms wenscht hij bij voortduring lust en tijd, om zijne talenten te oefenen op het

[p. 144]

letterveld, waarop hij, ook met andere geschriften, zoo veelbelovend is opgetreden.

v.w.