Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 138]

1. De Turken en de Grieken. Eene schets van hun toestand en onderlinge verhouding. [Overgenomen uit het Maart-Nommer van de Quarterly Review]. Te Utrecht, bij Post Uiterweer en Comp. 1854. In gr. 8vo. 96 bl. ƒ :-90.
2. Schamyl als Veldheer, Sultan en Propheet, en de Kaukasus. Schetsen uit den Kaukasus door Dr. friedrich wagner. Naar de tweede Hoogduitsche uitgave. Te Utrecht, bij dezelfden. 1854. In gr. 8vo. IV en 116 bl. ƒ 1-10.

Wij kondigen deze geschriften gezamenlijk aan, omdat zij beide volkstammen betreffen die gedurende den krijg van het Westen tegen het Noorden nog dikwerf ter sprake zullen komen.

N^o. 1 is een werkje dat, zoo als de Vertaler in zijne Voorrede zegt: ‘zich uitsluitend beweegt op het gebied van landen volkenkennis’, en waarvan hij de vertaling te meer belangrijk achtte omdat de Hoogleeraar veth, in een opstel: ‘De Oostersche kwestie’, ‘wel de zaak der Turken tegenover Rusland verdedigd, maar te gelijk beweerd heeft: dat de herstelling van een Grieksch-Byzantijnsch Keizerrijk het einddoel kon en moest zijn van de Europesche politiek.’ - ‘Het onhoudbare van die bewering’ - zegt de Vertaler verder - ‘wordt hier met feiten bewezen, en het verkeerde van die sympathie voor de tegenwoordige Grieken helder in het licht gesteld.’ - Ontwijfelbaar is het, dat in dit opstel, uit de Quarterly Review overgenomen, de Grieksche Christenen met zeer zwarte kleuren worden geschilderd, dat zelfs wordt beweerd dat van de vroegere Grieken van Athene en Sparta geene afstammelingen zijn overgebleven, behalve in Smyrna en hier en daar in Klein-Azië, en dat zij noch in hoogeren, noch in lageren rang, eenige de minste sympathie waardig zijn. De Grieksche Christenen zijn die sympathie, in het Protestantsche Engeland vooral, onwaardig, dewijl de Grieksche Kerk vijandig tegen de Protestantsche over staat. Hier geldt wel het zeggen: ‘celui qui prouve trop, ne prouve rien’, dewijl daartegen zon kunnen worden aangevoerd, dat het R. Katholicisme - hetwelk gewis vijandig overstaat tegen het Protestantisme, zoo als ook in Engeland dagelijks wordt ondervonden - door Groot-Brittanje wordt geholpen, om de

[p. 139]

Grieksche Kerk, door alle eeuwen heen aan die van Rome een doorn in het oog, op krachtige wijze afbreuk te doen. Engeland ondersteunt bovendien de Osmanli, wier mishandelingen en wreedheden jegens de Grieken in deze brochure niet worden ontkend, doch steeds vergoelijkt, als slechts plaats hebbende in afgelegene provinciën, bij dezen of genen opstand, enz. Men leest, b.v., op bl. 47: ‘Wij geven gaarne toe dat ze menigmalen allerlei verdrukking en onregtvaardigheden hebben te lijden gehad. We willen gaarne gelooven dat de staat van politieke en maatschappelijke ongelijkheid, in welken ze tegenover hun Muzelmansche landgenooten geplaatst zijn, in hun oog vernederend is. En toch durven we beweren, dat de Grieksche bevolking in Turkijë, zoo wel in de steden als op het platte land, meer wezenlijke vrijheid geniet, er meer misbruik van maakt, gelukkiger en voorspoediger is, enz. dan elders, bijna zonder uitzondering, van den boerenstand kan gezegd worden.’ - Welk een geheel ander tafereel wordt opgehangen in e. spencer, Travels in European Turkey; maar spencer schreef toen er in Engeland nog geene opgewondenheid tegen Rusland en de Grieksche Christenen bestond, terwijl de ‘Quarterly Review’ het zijne meent te moeten bijdragen om die opgewondenheid voedsel te geven, en de Turken in een behagelijk kleed voor te stellen. - Het werkje is, onzes inziens, om zijne verregaande partijdigheid, niet waardig geweest vertaald te worden. Het is echter wegslepend geschreven, en de vertaling is uitmuntend.

N^o. 2 is een geschrift van meer wezenlijke gehalte, en zal, uit hoofde van de tegenwoordige omstandigheden, wel veel lezers vinden. Het heeft echter ook, boven de waarde van het oogenblik, eene blijvende waarde.

Zeker enthusiasme voor schamyl is den Heer wagner niet kwalijk te nemen. ‘Inderdaad’ - lezen wij (bl. 57) - ‘hij is een held en een man van genie. Hij is nog heden de propheet, de veldheer en de sultan, wiens woord helden kan verwekken, en niettegenstaande zijn gevorderden leeftijd bezielt hem nog de driftigheid zijner jeugd en eene mannelijke vastberadenheid.’ - Eenige regels verder: ‘Meer dan eenmaal zal het hem nog gelukken zich door de Russische liniën heen te slaan, vestingen te vernielen, de van hem afgevallen

[p. 140]

stammen met geweld soldaten voor zich te ontnemen, gelijk hij nog in Junij 1850 heeft gedaan, niettegenstaande de bemoeijingen van Generaal dolgorucki. Het meer beperkte gebied, waarin de propheet zich gebannen ziet, is des te meer verzekerd tegen plotselinge aanvallen, en schamyl heeft de vrije keus om uur en plaats van zijn ondernemen te bepalen.’ - Op bl. 65 staat: ‘De organisatie van zijn leger is een meesterstuk van scherpzinnig uitgedachte belasting; zij is, namelijk, geheel berekend en geschikt om eenheid in de krijgstucht mogelijk te maken, zonder daardoor den oorlogzuchtigen gloed uit te dooven. Ieder haïb’ (Gouverneur eener provincie; er zijn twintig provinciën) ‘levert den Staat 300 ruiters, en de ligting geschiedt op zoodanige wijze, dat één ruiter voor tien huisgezinnen komt, en het gezin dat hem levert, van alle belastingen vrij is zoo lang de ruiter leeft; terwijl zijne uitrusting en onderhoud ten laste komt van de overige gezinnen.’

Op bl. 67 en volgg. wordt van een bezoek gesproken door eenen burger van Wosdok, in 1848, in de residentie van schamyl gebragt. Dat verhaal toont hoe schamyl zich door argwaan en schrik doet omringen, en dat hij een onbarmhartig en wreed man is.

Men leert hier niet enkel schamyl kennen, maar ook het land en de volkstammen die het bewonen. Ook wordt men ingeleid in de oorlogen tusschen de Russen en de Thetschensen gevoerd, en leert het edele karakter van Graaf woronzoff kennen, die in 1845 tot Stadhouder-Generaal der Kaukasische Provinciën en Opperbevelhcbber van de Kaukasische armee werd benoemd. - Doch genoeg! Gelijk wij N^o. 1 afkeuren, zoo verheugt het ons, dat de Schetsen uit den Kaukasus van Dr. fr. wagner in onze taal zijn overgebragt.