Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Met oorkonden gestaafd vertoog van de pogingen door Nederland en Rusland gedaan, tot openstelling van Japan voor de scheepvaart en den zeehandel van alle Natiën; door Jonkh. philipp franz von siebold. Te Zalt-Bommel, bij Joh. Noman en Zoon. 1854. In gr. 8vo. 37 bl. ƒ :-60.

De titel is vreemd, maar het vertoog is in vele opzigten hoogst belangrijk. Een koloniaal ambtenaar van Nederland schijnt hier stukken waaraan hij in zijne qualiteit heeft kennis gekregen, of die door hem in zijne qualiteit zijn opgesteld, bekend te maken zonder daartoe verlof te hebben bekomen.

[p. 98]

Tevens schijnt hij zich in betrekking te stellen met een vreemd Gouvernement, en aan dat Gouvernement inlichtingen te geven, die hem slechts in zijne qualiteit bekend kunnen zijn. Van 't hem geschonken verlof, om, hoewel ‘staf-officier’ (zie bl. 26) ‘in Nederlandsch Indische dienst’, zijn wachtgeld, nonactiviteits-tractement, of hoe 't anders heeten moge, in Duitschland te verteren, schijnt de Heer von siebold gebruik te maken, om eene reis naar Petersburg te doen, enkel onder kennisgeving van zijn ophanden vertrek aan den Minister van Koloniën.

Dit alles, hoe vreemd 't ons schijne, ter zijde en ter verantwoording van den Heer von siebold latende, erkennen wij gaarne dat het werk zaken onthult die eervol zijn voor het Nederlandsche Gouvernement. Er wordt in aangetoond hoe de Europesche Staat, die ruim twee eeuwen, met uitsluiting van alle andere Christen-Staten, in betrekking tot Japan heeft gestaan, van die vriendschappelijke verhouding in het jaar 1844 gebruik heeft gemaakt, om den handel en de scheepvaart van alle Natiën op Japan te bevorderen. - Die belangelooze poging werd te Jedo naar waarde geschat, en van lieverlede meer op prijs gesteld, naar mate men in Japan meer en meer ontwaarde dat de waarschuwingen en raadgevingen opregt waren gemeend.

Eerst in 1853 bleek het dat die raadgevingen niet in den wind waren geslagen. De Noord-Amerikaansche Commodore perry kwam in Julij 1853, met eenige schepen, in de baai van Jedo tot voor Uraga, en eerst nadat de Amerikaansche Vlootvoogd had verklaard de weigering om des Presidents brief elders dan te Nagasaki te ontvangen, als eene beleediging te beschouwen, werd die brief door hooge staatsambtenaren met veel plegtigheid aangenomen. - Perry beloofde over zes maanden terug te zullen komen om het antwoord te ontvangen.

Eene maand later kwam de Russische Admiraal putianine ter reede van Nagasaki, de eenige haven waar sedert twee eeuwen de vreemde Natiën zijn toegelaten, en die ook nu tot onderhandeling met de buitenlanders was aangewezen. De Admiraal, overbrenger van een brief van den Rijkskanselier van Rusland, wenschte dien aan den Stadhouder van Nagasaki te overhandigen. Het duurde echter tot den 21^sten September

[p. 99]

eer die overgifte plaats had. De onderhandelingen werden nu aangevangen, en op den 10^den Februarij 1854 kon het Russische stoomschip Rostock door den Admiraal naar Shanghaï worden gezonden, met de tijding van den gelukkigen uitslag.

Op die wijze is Rusland de Noord-Amerikaansche Unie vóór geweest, want eerst den 12^den Februarij dezes jaars verscheen Commodore perry op nieuw in de baai van Jedo, en eerst zes weken later werden de onderhandelingen tusschen hem en de Japansche Gemagtigden ten einde gebragt.

Ziedaar den korten inhoud van 't geen de Heer von siebold aan de lezers mededeelt, met tusschenvoeging, hier en daar, van gedeelten der briefwisseling tusschen de Gouvernementen van Nederland en Japan, of der nota's van den Schrijver zelven.

De werken door von siebold genoemd, zijn: de ‘Herinneringen’ van doeff, in 1833; ‘Geschiedkundig Overzigt’ van meylan in de ‘Verhandelingen van het Batav. Genootschap’, mede in 1833; ‘Japan’, door lauts in 1847 uitgegeven, wordt, naar 't ons voorkomt, eenigzins te laag geschat. Deze Schrijver is wel niet in Japan geweest, maar heeft vlijtig de Archieven der Nederl. O.I. Compagnie geraadpleegd, en is dus iets meer dan een ‘vlijtig compilator’. Voorts den Heer levyssohn, ‘Bladen over Japan’, 1852, die daarin ook op bl. 169 over het laatst genoemde werk een meer billijk oordeel velt; de ‘Memorials’ van rundall, 1851, en eindelijk de ‘Geschichte der Entdeckungen’, door den S. zelven in 1853 te Leiden uitgegeven.

Op bl. 31 van het Vertoog lezen wij: ‘De fijn gesponnen plannen en de plompe kunstgrepen, van welke men zich onder het masker van bevordering der welvaart, ja zelfs van het zielenheil’ (der Japanners) ‘bediend heeft tot bereiking van het doel, willen wij hier niet beoordeelen; wij willen thans slechts de plaatsen opgeven, waar zulke, onder verschillende vlaggen, gemaakte aanslagen op den Japanschen handel, bewaard zijn.

Daartoe behooren de herhaalde handels-proeven van Engelsche kooplieden, onder Amerikaansche vlag, van Kapitein w.r. stewart, en james torrey in de jaren 1799-1803; het verschijnen van het Engelsch fregat Phaëton, onder bevel van Kapitein f. pellew in 1808, een voorval dat den Stad-

[p. 100]

houder van Nagasaki en vele Japansche officieren het leven kostte; de poging van Sir th. stamford raffles in 1813 en 1814, onder de Nederlandsche vlag, om zich van den Nederlandschen handel meester te maken; de kruistogten van de Zendelingen gützlaff en Dr. parker in 1832 met het Engelsche schip Lord Amherst, onder Kapitein t. rees, en in 1837 met het Amerikaansche schip Morrison, onder Kapitein d. ingersoll; de voorbedachtelijke uitzetting van Pater fourcade op Groot-Lioekioe, in 1844 door de Fransche korvet Alcmene, en van den Engelschen Zendeling Dr. bettelheim eenige jaren later.’

Doch wij schrijven niet verder af, en bevelen de lezing en overweging allen aan die in de geschiedenis der Staten en hunne onderlinge betrekkingen belang stellen.