Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Beknopte Geschiedenis der Nederlanden, van den vroegsten tot op den tegenwoordigen tijd, ten dienste van Gymnasiën en Instituten. Door E. van der Maaten.Met Kaarten. Te Amsterdam, bij H. Frijlink. 1854. In gr. 8vo. X en 291 bl.

Men ontvangt hier eene voor Gymnasiën en Instituten ingerigte verkorte uitgave van de ‘Geschiedenis der Nederlanden’, door den Heer van der maaten in 1853 in Twee Deelen in het licht gezonden. Met afsnijding van hetgeen tot een meer wetenschappelijk onderzoek betrekking heeft, en met weglating van de Ophelderingen en Nalezingen en van het Chronologisch Overzigt - dat echter afzonderlijk te bekomen is - is hier het hoofdzakelijke der beide Deelen van het Handboek in één Deel zamengetrokken.

Den lof aan het grootere werk gegeven, mogen wij ook aan dit kleinere toekennen. Nevens de Noordelijke worden ook hier de Zuidelijke Nederlanden behandeld. Bij elk tijdvak is een Overzigt gevoegd van den gang der beschaving, van de Godsdienst en zeden, van den voortgang of achteruitgang in kunsten en wetenschappen, en van hen die zich daarin verdienstelijk gemaakt hebben; iets dat wij voor de scholen hoogst nuttig en noodig rekenen, opdat de jeugd niet in het denkbeeld kome, als bestond de Geschiedenis in het vermelden van veldslagen, veroveringen en dergelijke opzien barende, maar menigmaal onvruchtbare en nadeelige bedrijven, en opdat zij de vatbaarheid niet verlieze voor de minder in het oog vallende, maar des te weldadiger werkzaamheden van het huiselijk en maatschappelijk leven.

Gelijk bij het uitgebreider, zoo zijn ook bij dit beknopter werk twee kaarten gevoegd: de eerste, voorstellende de gedaante des Lands ten tijde der Romeinen, is in beide gelijk;

[p. 97]

maar de kaart van de veranderingen sints den tachtigjarigen oorlog achter de grootere uitgave, is vervangen door eene van de Nederlandsche Gewesten zoo als zij in 1555 door Keizer karel aan zijnen zoon filips werden overgedragen, met een karton, bevattende de Noord-Nederlanden in het Frankische tijdvak, dat gevolgd is naar de meer uitvoerige kaart in van den berghs ‘Handboek der Middel-Nederlandsche Geographie’ te vinden. Doch het verwonderde ons, dat de Schrijver West-Friesland in het midden der zestiende eeuw afteekent zoo als het zich eerst eene halve eeuw later begon te vertoonen. Wij wijzen hem op zijne woorden op bl. 168: ‘In de laatste helft der zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw werden de talrijke Noord-Hollandsche meren droog gemalen en in vruchtdragenden grond herschapen’. Ook het Zwin is verkeerd voorgesteld; want het was in de zestiende eeuw geen riviertje, maar een zeeboezem, die de vloot van medina-celi opnam, en waaruit frederik spinola nog in 1602 de Zeeuwsche kusten bestookte.

Hoe van der maaten op bl. 143 zeggen kan: ‘dat willem I bij anna van saksen alleen maurits had’, begrijpen wij niet, daar het bekend is, dat maurits twee volle zusters had: anna en emilia, de eerste met haren neef willem lodewijk, Stadhouder van Friesland, de laatste met Don emmanuël van Portugal getrouwd. Niet te Antwerpen (bl. 98), maar te Brussel werden in 1523 de twee kloosterlingen, hendrik voes en johannes esch verbrand. Voor Valenciennes (bl. 228) moet men Valencia lezen.