Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Een Drentsch Gemeente-Assessor met zijne twee Neven op reis naar Amsterdam, in 't voorjaar van 1843. Twee Deelen. Met platen. Te Groningen, bij de Erven C.M. van Bolhuis Hoitsema. 1845, 1853. In gr. 8vo. VIII en 272, VIII en 402 bl. ƒ 8-50.

Wie den titel en omslag van het Tweede Deel met die van het eerste vergelijkt, ontdekt een verschil van acht jaren. De oorzaak er van zal waarschijnlijk zijn, dat het werk zoo vele jaren op den zolder des uitgevers heeft gesluimerd, en nu is gewekt en uitgerust om zich ten tweeden male bij het publiek te presenteren. De omslag en titel van het Tweede Deel is dan voor een soort van nieuwen hoed te houden, dien 't daartoe heeft op gekregen. Intusschen kunnen we van 't werk niet anders zeggen, dan dat het dubbel waard is gelezen te worden, en niet verdient te worden voorbij gezien, zoo als voor acht jaren het geval schijnt te zijn geweest. Daar wij het Tweede Deel 't eerste opnamen, vleiden we ons met eene tweede editie, want, dachten we: de drie gezellen zullen nogmaals zijn gaan kuijeren en verhalen ons nu, welke veranderingen er sedert 1843 te Amsterdam hebben plaats gehad. Hoe gaarne zouden wij hen naar Artis vergezeld en hun oordeel over de nieuwe beurs, en de Duin-waterleiding gehoord hebben. Wij achtten 't zelfs niet onmogelijk, dat berend-oom eenen profetischen brief over het ongeboren kanaal door Holland op zijn smalst naar de Noordzee, aan zijnen vriend den kapraol van bobbel kon geschreven hebben. Doch niets van dit alles! De lezer vindt Amsterdam nog in denzelfden toestand als in 1843. Maar dit is niet geheel onnut; want bij de ongemeene snelheid in onze dagen zijn geschiedenissen van voor elf jaren reeds ware antiquiteiten geworden. Zoo beschouwe

[p. 48]

't de lezer! Hij kan, wanneer hij in of omstreeks 1843 te Zwolle, Kampen, Amsterdam, Haarlem, Zaandam en te Broek in Waterland is geweest, zich, al lezende, de vraag voorstellen, of de dingen daar toen alzoo waren, als die reizigers uit Drenthe ze beschrijven. Dat zal zijn geheugen aanmerkelijk versterken.

Niemand zal vergen dat wij een werk beoordeelen, hetwelk bij zijne eerste verschijning zeker reeds overal in 't verhoor is geweest. Wij zeggen er alleen van, dat wij 't nu voor 't eerst gelezen, en ons daarbij zeer vermaakt en veel herinnerd hebben; ja, dat wij er ook wel 't eene en andere uit hebben geleerd. Eene enkele misvatting kunnen we niet verzwijgen. De Drentsche vrienden vergissen zich als zij beweren dat Keizer frans om de Broeksche zindelijkheid zich 't uittrekken zijner laarzen moest laten welgevallen. Keizer frans heeft Broek niet bezocht. Zoo geven zij ook het jaartal van 1819 op voor den bouw der kaserne Oranje-Nassau; maar die geschiedde reeds in 1811, onder het Fransch bewind, en de kaserne werd oorspronkelijk St. Charles geheeten, naar den jongen Koning van Rome, des Keizers zoon. Nooit hebben de Amsterdammers zoo gereedelijk vijf ten honderd van hunne huurwaarde opgebragt dan voor den bouw dier kaserne, want zij gaf eenen vrijbrief tegen inlegering.

Wij zouden 't reisgezelschap, als 't niet te laat ware, ook in bedenking geven, of 't wel humaan is: kreupelen en gebrekkigen tot voorwerpen van hunne geestigheid te kiezen. Dat beleedigt den goeden smaak en doet den lezer zeer. Grappig moge 't schijnen, maar humoristisch is het niet. Humor - men zie het bij jean paul en den ouden wandsbecker! - zet de gebreken van geest en gemoed aan de kaak, maar bezondigt zich niet aan ligchaamsgebreken.

Is het drietal nog in leven dan raden wij 't aan, hetzelfde togtje nu werkelijk nog ééns te doen; dan konden ze den Haag ook eens bezoeken en dan alles in één Deel geven. De aanteekenaar is getrouw geweest, maar niet waakzaam genoeg tegen breedsprakigheid en herhaling. Die bekorting zou op den prijs werken en het debiet vermeerderen.