Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 752]

Merkwaardige Kasteelen in Nederland, door Mr. J. van Lennep en W.J. Hofdijk. Tweede Deel. Te Amsterdam, bij G.W. Tielkemeijer. 1854. XIV en 202 bl. f 9-60 de Twee Deelen.

Dit werk is met een zoo gunstig gevolg bekroond, dat de Heeren van lennep en hofdijk er roem op mogen dragen. Men ziet uit de lijst van inteekenaren, welk een aantal afstammelingen van edele geslachten hunne belangstelling aan dit historisch album hebben geschonken. Voorop gaat de naam des Konings, en wat regt aangenaam moet zijn geweest, zoo wel voor den Uitgever als voor de Schrijvers, is de bijzonderheid, dat Zijne Majesteit, eer hem eenig verzoek daartoe was gedaan, op het werk uit eigen beweging heeft ingeteekend.

Wij hebben dit Deel met hetzelfde nut en genoegen als het voorgaande gelezen. Vroeger hebben wij de kasteelen van Egmond, Brederode, Torenburcht, van Arckel, Westhoven, Haemstede, Aldegonde, van Heusden en te Gemert beschouwd; nu worden ons de kasteelen van Montfoort, IJsselstein en Ammersode, en het Vorstelijk Loo voorgesteld.

De geschiedenis van Montfoort is eene schoone bijdrage tot onze oudere vaderlandsche historie, en zij is hier niet alleen met levendige kleuren geschilderd, maar ook door eene fraaije romance: ‘De Dochter van Holland’, opgeluisterd. De tijd heeft zijn vreedzaam mos doen groeijen over de plek waar eens koene ridders het lied der minnezangers hoorden, of het zwaard aangordden; op de plaats die van krijgsgeschrei en soldatenliederen weergalmde, spelen nu dartele knapen, en de grond zoo vaak van het bloed der strijders doorweekt, brengt klaver en bloemen voort. Zoo volgen de gebeurtenissen elkander op; zoo doet de tijd de dingen van gedaante veranderen, dat de geschiedenis van het kasteel van Montfoort eindigt in - eene kostschool.

‘Daar zijn oogenblikken in het leven, waarop men waarlijk in verzoeking komt om te wenschen, dat sommige sprookjens uit de kinderkamer zich mochten verwerkelijken. Dat zijn wel het minst oogenblikken van kortswijl en luim - meer van hoogen ernst, en verreweg de meesten onzer hebben ze wel eens doorleefd. Hetzij ge koopman zijt, en u een (want gij zijt Hollanders!) rechtvaardigen mammon tracht te

[p. 753]

verwerven; krijgsman, en de rust onzer dagen verwenscht, wijl ze u belet bloedige lauweren te winnen; geleerde, en dus het recht hebt om aan alles, soms ook aan u-zelf te twijfelen; staatsman, en zoo doordrongen van de voortreffelijkheid uws stelsels, dat ge des noods den throon uws Konings zoudt ondermijnen, om u-zelf op het republikeinsch presidentskussen te plaatsen (?) - ja, schoon ge dit alles te gelijk waart - dan nog is wel eens een oogenblik in uw leven geweest, waarop ge gewenscht hebt - “dat toch steenen eens konden spreken!”

Het was dan, wanneer ge u in de sombere, zwaarmoedige bouwvallen van de eene of de andere burcht bevondt, en de geschiedenis daar de geheimen van den voortijd zoo spaarzaam ontsluierde, dat ge die donkere wulfsels, die holle gangen, die ledige hallen, die gewelflooze zalen, wel zoudt hebben willen ondervragen, indien ge ook maar half verzekerd waart geweest een enkel antwoord te zullen ontvangen.’

De Schrijvers toonen dat zij, om dit antwoord zoo klaar en volledig te geven als mogelijk is, niet alleen gebruik maken van 't geen anderen vóór hen reeds zoo breedvoerig over de kasteelen door hen behandeld geschreven hebben, maar ook de oorkonden en bescheiden die zij kunnen magtig worden, met vlijt ontginnen, om den oorsprong en de latere geschiedenis dier kasteelen in een helder licht te plaatsen.

De overlevering dat het Loo door marten van rossem zou zijn gesticht, wordt ook hier wederlegd, doordien het blijkt in de zestiende eeuw behoord te hebben aan den Geldersch Hertogelijken Maarschalk johan bentynck. De Heer hofdijk geeft eene aanschouwelijke voorstelling van de schoone Natuur in die heerlijke streek; en verplaatst den lezer in het gewoel rondom het Jachtslot, bij der bezitteren en hunner gasten geliefkoosde jagtvermaken. Vervolgens beschrijft hij het slot zelve, waar Prins willem III verpoosde van den wereldstrijd tegen den magtigen lodewijk, dien hij belette Europa te kluisteren; waar Koning willem I van staatszorgen uitrustte en afstand deed van den troon, en waar de regerende Koning, tot dus verre, als onder de vleugelen van den vrede, slechts feestvierende scharen onthaalt.

Wie de geschiedenis van zijn land lief heeft, en beseft dat

[p. 754]

groote handelingen en bewegingen zamenhangen met talloos veel kleine, die vroeger of gelijktijdig hebben plaats gehad, zal in de lezing van dit werk niet alleen genoegen, maar ook wetenschappelijk genot vinden, zoo als Ref. dat in zijne jeugd reeds vond, in nideks, le longs en reisigs Kabinet van Nederlandsche en Kleefsche Oudheden, met die fraaije afbeeldingen in koper, van de Huizen, Sloten en Kasteelen in Nederland, en de beschrijving van hunne geschiedenis tot op het einde der achttiende eeuw.

Wij wenschen den Schrijveren, bij de verdiende aanmoediging eener zoo ruime en vereerende inteekening, bestendige gezondheid en lust, om het werk met dezelfde ijver en zorg te kunnen voortzetten.

Het plaat- en kaartwerk laat, dunkt ons, niet te wenschen over. In het algemeen is de uitvoering smaakvol en prachtig.