Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Choulant's Handboek der bijzondere Ziektekunde en Genezingsleer van den Mensch. Naar den vijfden druk, nogmaals op nieuw bewerkt door Prof. H.E. Richter, in het Nederduitsch overgebragt door Dr. L. Ali Cohen. Eerste Deel. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1854. In gr. 8vo. VIII en 680 bl. f 6-90.

De Hoogleeraar choulant te Dresden, door zijne grondige historische en bibliographische studiën, ook in ons Vaderland met roem bekend, gaf reeds vóór vele jaren (1831) een voor het Akademisch onderwijs bestemd Handboek der speciële Pathologie en Therapie van den Mensch in het licht, hetwelk vooral in Duitschland grooten opgang gemaakt en daarom herhaalde malen eene vernieuwde uitgaaf gevorderd heeft. Toen er vóór eenige jaren aan eene vierde uitgaaf van dat werk behoefte was, begreep de verdienstelijke Schrijver, die zich steeds door bescheidenheid en humaniteit gekenmerkt heeft, daartoe de hulp van jeugdiger krachten te moeten inroepen, vreezende dat zijn boek anders welligt niet aan het standpunt der wetenschap zou blijven beantwoorden. Des Schrijvers ambtgenoot, herman eberhard richter, die als tegenwoordig Hoofd-Redacteur van schmidt's Jahrbücher en als Auteur van het Organon der Physiologischen Therapie (Leipzig, 1850), waarvan Doctor gobée eene Hollandsche vertaling bezorgde, ook ten onzent gunstig bekenel is, nam die taak op zich, en het is

[p. 698]

aan hem, dat wij ook de laatste of vijfde uitgaaf, welke volgens bovenstaanden titel door den Heer ali cohen in het Nederduitsch werd overgebragt, verschuldigd zijn. Naar ons oordeel is dit Handboek, in zijnen tegenwoordigen vorm, een der beste hulpmiddelen voor de studie der praktische geneeskunde, eensdeels dewijl het duidelijkheid en eene zeer matige uitgebreidheid met groote volledigheid paart, anderdeels dewijl daarin de jongste vorderingen der wetenschap met eene behoorlijke kritiek werden opgenomen en tot een zamenhangend geheel zijn verwerkt geworden. De door den Schrijver gevolgde systematische rangschikking beveelt zich niet alleen door geleidelijkheid aan, maar moet ook uit een wetenschappelijk oogpunt beschouwd, onze goedkeuring wegdragen. Daar zij geheel op eenen anatomisch-physiologischen grondslag staat, biedt zij het voordeel aan, dat de theoretische beschouwing der ziektevormen aan de physiologische kennis van het menschelijk organisme beantwoordt; dat de ziekte-verschijnsels uit de bekende verrigtingen der afzonderlijke organen, maar niet uit denkbeeldige ziekte-wezens afgeleid worden; dat tot eene juistere en meer bepaalde diagnose aanleiding wordt gegeven, doordien zij het onderzoek van de aangetaste weefsels en organen doet uitgaan, en dus bovenal de zitplaats der ziekten tracht op te sporen; eindelijk, dat zij bevorderlijk is aan de doelmatigheid der behandeling, dewijl zij ons steeds de bijzondere eigenschappen en behoeften der zieke organen herinnert. Evenwel meene men daarom niet, dat de verdeeling van den Schrijver voor onberispelijk gehouden moet worden; integendeel draagt ook zij de blijken van onvolkomenheid aan zich. Zoo klinkt het, b.v., vreemd, dat de koortsen onder de vaatziekten, maar de typhus, de gele koorts en de pest onder de dyskrasiën en kachexiën gerangschikt worden. Was er niet veel meer grond om de blaauwzucht of kyanosis onder de organische hartziekten dan onder de ziekten der laatstelijk genoemde klasse op te nemen? Verdienen de ziekten van de dronkaards, wegens derzelver aetiologisch moment, onder de vergiftigingen te worden opgenomen, terwijl aan de watervrees en de hondsdolheid, die onbetwistbaar door het opnemen eener smetstof in het bloed worden te weeg gebragt, eene plaats onder de ziekten van het ruggemerg wordt aangewezen? Moet de melancholie alléén onder de morbi mentales vermeld worden,

[p. 699]

en zijn er niet vele ligtere vormen dier ziekte, die met evenveel regt als de hypochondrie en de hysterie, tot de nerveuse hyperaesthesiën kunnen gebragt worden? Deze en andere bedenkingen mogen den Schrijver echter tot geen verwijt worden aangerekend, dewijl er alsnog, wegens de onvolkomenheid onzer wetenschap, geene in alle opzigten bevredigende klassificatie is daar te stellen, en dewijl men daarin, uit den aard der zaak, veel aan de subjectieve zienswijze van den Schrijver moet overlaten. Wat de méthode betreft, die bij de beschrijving der bijzondere ziekte-soorten gevolgd wordt, hecht de Schrijver te regt aan een naauwkeurig objectief onderzoek het meeste gewigt, en tracht - na eene behoorlijke uiteenzetting van de verschijnsels, het verloop, de tijdperken, den duur en de uitgangen - eerst de verwijderde en aanleidende oorzaken, en vervolgens de naaste oorzaak of fundamentele stoornis op te sporen, ten einde op den vermoedelijken aard van deze laatste de voorzegging en behandeling te laten steunen. Wij zullen daarop welligt bij eene aankondiging van het Tweede Deel, waarnaar de verdienstelijke Vertaler niet te lang late wachten, terugkomen, dewijl het ons eerst dán mogelijk zijn zal, om den inhoud van het werk in zijn geheel te kunnen overzien en waarderen.