Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Beknopt Overzigt der Geschiedenis van ons Vaderland. Van den vroegsten tijd tot op onze dagen. Door J. Kwantes. Vierde, verbeterde en veel vermeerderde druk. Door D.W. Bosch, Dz. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1853. In 8vo. 128 bl. f :-50.

Dat dit beknopte overzigt der Geschiedenis van ons Vaderland gunstig ontvangen is, bewijst deze vierde druk, door den Heer bosch verbeterd, en vermeerderd met eene schets van de geschiedenis der overige Nederlandsche Gewesten, nevens die van Holland en Zeeland. Het aantal leerboeken en overzigten van de Vaderlandsche Geschiedenis neemt gedurig toe; maar men kan niet ontkennen dat ook de navorsching der Geschiedenis immer voortgaat, en steeds in het vroeger aangenomene nieuwe leemten openbaart, en aan het licht brengt wat vroeger in het duistere lag. - Dat de Heer bosch met de vruchten van latere onderzoekingen bekend is getuigt dit werkje, 't welk van zijne kunde en bekwaamheid vele bewijzen levert. Zonder in het minutieuse te vervallen, of zich op te houden met de ontwikkeling van beginselen, beweegredenen, oorzaken en zamenhang, die in grootere werken te huis behoort, worden, in eene geleidelijke orde, klaar en beknopt de hoofdgebeurtenissen medegedeeld, en zelden iets van gewigt overgeslagen. Ook heerscht hier eene loffelijke onpartijdigheid, die wel haar gevoelen niet ontveinst, maar personen en daden laat spreken. Bij bedrijven van edelmoedigheid staat de Schrijver, met aanwijzing van het leerzame en navolgingwaardige, iets langer stil. Wij gelooven dus dit werkje, hetwelk naauwkeurige chronologische tafels bevat, en zich ook door zuiverheid van taal en stijl onderscheidt, aan elk die het voornaamste, dat op den vaderlandschen grond is

[p. 679]

voorgevallen, wenscht te vernemen, te kunnen aanbevelen, en oordeelen dat het vooral den onderwijzer tot een geschikten leiddraad kan dienen.

Ter voldoening aan zijn verlangen in zijn Voorwoord uitgedrukt, maken wij den Heer bosch op de volgende misstellingen opmerkzaam. In de Noot op bl. 24 wordt verkeerdelijk gezegd: ‘dat omstreeks dezen tijd’ (het ontstaan der Hoeksche en Kabbeljaauwsche twisten) ‘voor het eerst hier te lande van het buskruid werd gebruik gemaakt bij de belegering van het slot Rozenburg bij Leiden’; want reeds in 1328 bediende men zich in Gelderland van lange kanonnen. - ‘Dat de afbeelding van den Hollandschen tuin op 's Graven munt en zegel zinspeelde op de insluiting van het slot Hagestein met paalwerk’, zoo als het in de aant. op bl. 26 heet, valt met reden te betwijfelen. Men had die afbeeldingen reeds onder Hertog albrecht. - Bl. 30. Willem beukelszoon heeft waarschijnlijk tot de verbetering van het haringkaken veel toegebragt; maar het kaken zelf had vóór zijnen tijd reeds plaats. ‘Een grafteeken te zijner eere opgerigt’ is te Biervliet niet te vinden; maar wel is er een geschilderd glas in de Hervormde kerk, waarop hij is voorgesteld met een haring in de eene, en een mes in de andere hand. - ‘Dat karel V’, gelijk men op bl. 42 leest, ‘door den tegenspoed, dien hij in den krijg ondervond, is bewogen om van de regering afstand te doen, en zijne overige dagen in afzondering door te brengen’, wordt door de onlangs openbaar gemaakte stukken van zijn verblijf in het klooster Yuste niet bevestigd: hij had het voornemen daartoe veel vroeger opgevat; terwijl die stukken tevens leeren: dat hij in zijne afzondering geenszins ‘het gestrengste leven der monniken leidde’. - Bl. 51. De nadere Unie van Brussel werd ‘ook door Holland en Zeeland’ (voorwaardelijk) geteekend. - Bl. 52. De aanbiedingen, die de Koning aan oranje deed doen, onder voorwaarde dat hij deze Gewesten zou verlaten, waren zoo ‘schitterend’ niet. - Op de laatst genoemde bl. wordt, bij de vermelding van het sluiten der Unie van Utrecht, gezegd: ‘dat het den Hertog van Parma gelukt was, de tien overige landschappen door list tot onderwerping aan Spanje te brengen’, en op bl. 60: ‘dat farneze van den dood van willem I gebruik maakte, om bijna geheel Vlaanderen, Brussel, Mechelen en Antwerpen te

[p. 680]

veroveren’. Hoe is het laatste met het eerste overeen te brengen? De waarheid is: dat de afval der Waalsche Gewesten tot de Unie van Utrecht leidde, en dat de onderwerping der andere Belgische Provinciën aan Spanje later volgde. - Bl. 59. Anjou stierf niet ‘in 1583’, maar in 1584, ééne maand vóór den moord aan oranje gepleegd. - ‘Onder de steden door maurits gedurende het beleg van Ostende, en ter vergoeding voor het verlies van die stad, ingenomen’, is (bl. 63) Sluis met de omliggende plaatsen vergeten. - Bl. 72. In den eersten Engelschen oorlog bekleedde de ruyter geen hoogeren rang dan van ‘Vice-Admiraal’, waartoe hij zich op het einde van den oorlog verheven zag. - Bl. 73. Tromp keerde uit den driedaagschen zeeslag bij Portland niet ‘zegevierend’ terug: hij had slechts het geluk het tegen den magtiger vijand uit te houden, en de meeste koopvaarders onder zijn geleide behouden binnen te brengen. - Bl. 77. ‘Het in brand steken van het overschot der Engelsche vloot bij Upnor’ is zoo te verstaan: dat dit lot nog drie schepen trof. - Op bl. 80 had het behoud van Muiden door de dienstmaagd walburg, het onder water zetten van Holland, en het vruchtelooze beleg van Groningen door de Munsterschen - in Junij, Julij en Augustus voorgevallen - vooraf moeten gaan aan de wreedheden door de Franschen, op hunnen terugtogt, te Bodegraven en Zwammerdam - in het laatst van December - bedreven. - Bl. 81. Vóór den slag tegen de Franschen in de nabijheid van den Etna, waarin de ruyter gekwetst werd, was een andere bij de Liparische eilanden geleverd, op den 8^sten Januarij 1676. - Onduidelijk is 't geen op bl. 82 staat: ‘Intusschen was filips van almonde met eene vloot ter ondersteuning van de Denen tegen de Zweden naar de Oostzee vertrokken. Deze, zich met de Deensche vloot onder c. tromp vereenigd hebbende, behaalde op de Zweden eene luisterrijke overwinning bij Oland’. - Bl. 86. Voor Malaga bleef de zege onbeslist; beide partijen schreven ze zich toe. - Aan geen der veldslagen van 1704-1709, bl. 102 opgenoemd, kan coehoorn hebben deel gehad, vermits hij toen reeds was overleden.

g.v.