Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

De Oude Belgen. Geschiedkundige Tafereelen. Door Lodewijk Gerrits. In Twee Deelen. Te Antwerpen, bij Kennes en Gerrits; te 's Gravenhage, bij Martinus Nijhoff. In kl. 8vo. 334 bl. f 1-50.

Van de oudste gesteldheid van ons Land, en van de levenswijze en zeden zijner bewoners is ons maar weinig bekend. Wij zouden daaromtrent geheel onwetend zijn gebleven, indien niet de komst der Romeinen hier te Lande ten minste voor een gedeelte den nevel verdreven en ons eenigzins bekend gemaakt had met hen die wij als onze Voorouders begroeten. Over die kennismaking behoeven wij ons niet te schamen. Tacitus' Jaar- en Historische Boeken, en zijn onschatbaar werkje over de ligging, zeden en volken van Germanië, doen ons in de Germanen en Batavieren volken zien, die in wetenschap en beschaving bij de Romeinen wel moesten achterstaan, maar hen in zedelijkheid en deugd ver vooruit waren, en die in den hermans- en civilis'-strijd bewezen hebben dat zij voor hunne afhankelijkheid alles veil hadden, ofschoon zij ten laatste voor de Romeinsche krijgskunde moesten zwichten.

Wat van de Batavieren geldt, mag ook van de Belgen gezegd worden. Toen Romes grootste Veldheer, na het verslaan van ariovistus, Gallië als een veroverd land begon te behandelen, sloten de Belgen een verbond tot bescherming van hunne vrijheid, en trokken vereenigd den vijand te gemoet. Bij den aanval op caesars legerplaats aan de Axona afgeslagen en verstrooid, bleven de Nerviërs - onverbasterde Germanen, die ál wat op hunne krijgsdapperheid nadeelig werken kon, buiten hunne landpalen sloten, omstreeks het tegenwoordig Henegouwen wonende - moed behouden, en leverden met de Atrebaten en Vermandiërs aan de Sambre een slag, die langen tijd voor de Romeinen zeer hagchelijk stond, en hunne geheele nederlaag ten gevolge zou gehad hebben, indien niet door de

[p. 669]

tijdige aankomst der achter zijnde legioenen de kans gekeerd en door de Romeinen eene overwinning behaald was, waarbij de Nervische volkstam bijna uitgeroeid werd. De Aduatikers, die van de Kimbren afstamden en in het Namensche hun verblijf hielden, te laat gekomen tot bijstand van hunne bondgenooten, trokken zich in hunne op eene hooge rots gelegene hoofdstad terug; maar zij moesten mede 't hoofd buigen, toen uit de hoog opgetrokken Romeinsche schietgevaarten tal van steenen in hunne stad geworpen werden, en eene laatste wanhopige poging ter overrompeling van de vijandelijke legerplaats mislukte. - Die worsteling van een vrijheidminnend volk wordt ons in deze Tafereelen voor oogen gesteld.

De Schrijver heeft zich tot zijne taak wèl toegerust. Het werk levert veelvuldige bewijzen van zijne bekendheid met de toenmalige gesteldheid van den bodem, de zeden en gewoonten der Oude Belgen, hunne eerdienst, maatschappelijke en huiselijke gebruiken, hunne oorlogskunst, wapenrusting en kleeding, hunne onverschrokkenheid en vrijheidszucht, maar ook hunne zorgeloosheid te midden van de grootste gevaren; terwijl hij van de Romeinen afbeeldingen geeft, die niet vleijend, maar over het geheel naar waarheid zijn. Soms gaat hij in zijne verheffing of verontschuldiging van zijne landgenooten te ver, b.v. wanneer hij (D. II, bl. 156) van den trouweloozen aanval der Aduatikers zegt: dat de Belgen voor de eerste maal afweken van het gegeven woord, dat tot nu toe hun geheiligd was gebleven, al ware het dan ook aan eenen vijand verpand. Men behoeft caesars Commentariën slechts te doorbladeren, en alleen te letten op de wijze waarop ambiorix sabinus en cotta in het verderf lokte, om overtuigd te worden, dat Gallen en Belgen evenmin als Romeinen kiesch waren in de keuze der middelen tot bereiking van hunne oogmerken. Dat zij nu ‘voor de eerste maal’ van hun gegeven woord waren afgeweken, is niet waarschijnlijk. Het is voor de eerste maal, dat wij van hen hooren, dat caesar met de Aduatikers in aanraking kwam; en wanneer wij hen nu een verdrag van overgave zien sluiten met het doel om den daarop zich verlatenden vijand te beter te verschalken, dan geeft dat waarlijk geene reden om gunstig te denken over hunne goede trouw. In het algemeen zijn de ‘Tafereelen’ zeer

[p. 670]

onderhoudend. De Schrijver bezit de gave om goed te schilderen. Men volgt hem met steeds klimmende belangstelling: langs de breede, nog door geene dijken beperkte stroomen; door de eeuwen heugende bosschen; in de zamenkomsten en op de offerplaatsen der Druïden; naar de drinkgelagen der op hunne zwaarden of pieken leunende Aduatikers, waar overgroote bekers, met het toen reeds geliefkoosde bier gevuld, in één teug geledigd werden; op het woelig oorlogsveld, waar wilde, zich opofferende moed tegen geoefende krijgskunde hardnekkig maar vruchteloos kampt; in caesars prachtige tent bij de verfijnde en weelderige vermaken der Romeinsche legerhoofden; en bij de zachtere tooneelen in de visscherswoningen, en aan de krank- en sterfbedden.

De karakters van siegfried, hilda, den Opper-druïd, en vertiko, zijn goed volgehouden. De laatste was echter geen Gallische spion, gelijk hij hier genoemd wordt, maar een Nerviër van eerlijken huize. Voor afwisseling is gezorgd. De liefde speelt ook hier hare rol. Dat echter de fiere zoon van boduognat, den Hoofdvorst der Nerviërs, na den roemrijken val van zijnen vader en zijne broeders, en bij het verlies van zijne in slavernij weggevoerde moeder, op het oogenblik dat hij zich aan de spits zijner bondgenooten tot den uitersten kamp bereidde, op eene arme en zwakke visschersdochter zoo sterk zou verliefd zijn geworden, klinkt ál te romantisch, en is met de Spartaansche zeden der Nerviërs niet overeen te brengen. Ook tegen de toenmalige aardrijkskundige uitgestrektheid van België, en de historische waarheid zondigt de Schrijver wel eens. Zoo laat hij (D. I, bl. 9) ‘de Belgen buiten hunne grenzen, tot in het land der Gallen den vijand te gemoet snellen’, en zegt: ‘dat de eerste slag, aan de boorden der Aisne, door de Gallen met den onderstand van eenige Belgische volkstammen geleverd werd’. Maar België strekte zich toen en eeuwen later, zelfs tot vóór 200 jaar, veel zuidelijker uit dan thans, en werd in caesars tijd door de Matrona en Sequana (de Marne en Seine) van het eigenlijke Gallië gescheiden (Commentariorum de Bello Gallico, Lib. I, Cap. I). De Axona (Aisne), waar de slag voorviel, vloeide langs de uiterste grenzen der Remers (die van Rheims), welke mede tot de Belgen behoorden (Comm., L. II C. V); terwijl uit de naauw-

[p. 671]

keurige opgave van de namen en het getal der volkstammen en van de magt door ieder hunner op de been gebragt (Comm., L. II, C. IV) blijkt, dat niet de Gallen, maar de Belgen, zelfs met uitzondering der den Romeinen toegevallene Remers (Comm., L. II, C. III) daar streden. Dat, volgens de voorstelling (D. I, bl. 149), de gevangen genomene vrouwen der gevallen Nervische Opperhoofden tot de laagste slavendiensten in de vijandelijke tenten zouden vernederd zijn, is strijdig met caesars berigt, dat hij uit medelijden de overgeblevene grijsaards, kinderen en vrouwen binnen hunne grenzen en steden heeft laten blijven, met verbod aan de naburen om die weerloozen eenigen overlast aan te doen (Comm., L. II, C. XXVIII). Wat (D. II, bl. 26) gezegd wordt van den hoogen prijs dien de Oude Belgen op hunne paarden stelden, was op de Nerviërs niet toepasselijk, wier krijgsmagt uit voetvolk bestond, terwijl zij van de ruiterij geen werk maakten, die hun in hun land en volgens hunne wijze van verdediging meer tot hinder dan tot nut zou geweest zijn (Comm., Lib. II, C. CXVII). - Intusschen verheugen wij ons in deze ‘Tafereelen’ eenen geest aan te treffen, die, ware hij vroeger in België heerschende geweest, 't bewaard zoude hebben, om langer dan twee eeuwen een wingewest van vreemden te zijn.

Het formaat is gelukkig gekozen; maar de spelling en woordvoeging zijn dikwijls onuitstaanbaar, zoo als, b.v., door 't herhaalde gebruik van den vierden waar de eerste, en van den eersten waar de vierde naamval moest staan, en van hen en haar voor zich, benevens uitdrukkingen als: ‘de troepen in werking stellen’ (D. I, bl. 133), ‘wij zullen gelukken’ (D. II, bl. 39), enz.
g.v.