Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Polen en Hongarijë, vóór en gedurende den Vrijheids-oorlog in 1849; in geschiedkundige Schetsen, door Graaf J.W. Sobolewski. Naar het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift bewerkt. Te Utrecht, bij D. Post Uiterweer. 1853. In kl. 8vo. 235 bl. f 2-20.

Wie kent den strijd niet der vrijheidlievende Polen en Hongaren tegen de overmagt van hunne beheerschers. Het zou onverklaarbaar kunnen schijnen, dat zij bescherming noch ondersteuning hebben gevonden bij eenige Westersche Mogendheid, terwijl Turkijë thans nagenoeg half Europa op zijne zijde heeft tegenover Rusland.

De Schrijver zegt: ‘Op den zadel van het strijdros, moedig het slagzwaard tegen den vijand te trekken, dat is de voorname deugd van den Pool’. - Als dat zoo is, en wij vinden reden om het te gelooven, dewijl er overal waar men oorloogt, Poolsche soldaten en legioenen zijn te vinden, dan is het ook verklaarbaar, hoe het beginsel van hunne onderdrukking gelegen is in deze eigenschap, of, volgens den Schrijver, in deze deugd. De dapperheid in tijden van gevaar is vereeringwaardig, maar anders ligt de voornaamste deugd voor elken mensch in de betrachting van alle stille deugden,

[p. 656]

maar vooral niet in het beoefenen van die middeleeuwsche ridder- en schijndeugden, die hoofdzakelijk bestonden in de kunst om den evenmensch met zekere gemakkelijkheid en vlugheid den schedel te kloven of het hart te doorboren. - Wij willen echter de overheersching door Rusland of Oostenrijk volstrekt niet verdedigen.

De Schrijver behandelt, na eene Inleiding, de volgende onderwerpen: Polen. Deszelfs eerste drie verdeelingen; zijne deelneming aan de veldtogten onder napoleon, met de beschrijving der Omwenteling in 1830, en een kort tafereel van zijnen tegenwoordigen staatkundigen toestand, en van de gebeurtenissen van den laatsten tijd. - Het Koningrijk Hongarijë. Hongarijë onder Koningen uit verschillende Huizen. Koningen uit het Oostenrijksche Huis. Murahd pacha, of bems leven, daden en dood. De Europesche gezanten aan het hof van abdul medschid en hunne houding jegens de uitgewekenen. De Sultan en zijn Serail. Het zomersaizoen in de Turksche residentie. Het Turksche leger en zijne aanvoerders.

Polen werd tot driemalen toe gedeeld, zoodat er bijkans niets van overbleef, en Rusland, Oostenrijk en Pruissen ook de laatste overblijfselen onder elkaâr verdeelden. Het gedrag van stanislaus augustus is de laatste verraderij tegen Polen geweest, en heeft het land zijne zelfstandigheid geheel benomen.

De onafhankelijkheidskamp van Hongarijë wordt duidelijk en levendig geschetst. De intrigues van het Oostenrijksche hof, de genialiteit, schranderheid en volksliefde van kossuth, het ellendige verraad van gorgey, de wreedheid van haynau, de listigheid van jellachich, de misvattingen der Hongaarsche bestuurders, de Oostenrijk vernederende tusschenkomst van Rusland, alles wordt niet zonder talent en in eenen boeijenden verhaaltrant medegedeeld. Omtrent veel van 't geen Turkijë betreft levert echter de ondervinding dezer dagen iets beters.

Landen als Polen en Hongarijë wekken de sympathie op van al die volken, wier beschaving voor afgrijselijke wreedheden terugdeinst, en wier edelmoedigheid groot genoeg is om 't overheerschen van zwakkeren te verfoeijen.