Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Algemeene Geschiedenis voor de Scholen. Door J.C. Neuman, Schrijver van het: ‘Nieuw Schoolboek over de Geschiedenis van ons Vaderland’. In drie Deelen. Eerste Deel (Oude Geschiedenis). Te 's Gravenhage, bij J.M. van 't Haaff. 1854. In 8vo. III en 275 bl. f 1-10.

Deze Algemeene Geschiedenis heeft, bij sommige gebreken, veel waardoor zij zich aanbeveelt. In een duidelijken, beknopten stijl, en met geleidelijke orde worden, in dit Eerste Deel, de voornaamste gebeurtenissen, van de schepping der wereld tot op den ondergang van het Westersche Rijk, het jaar 476 na christus, medegedeeld; de volken die in het Oosten, Zuiden en Westen der toen bekende wereld de hoofdrol speelden, achtervolgens beschouwd: in oorlog en vrede, in hunne staatkundige, burgerlijke en huiselijke betrekkingen; en een goed overzigt gegeven van hunne zeden en gewoonten, Godsdienst, uitvindingen, kunsten, geleerdheid, akkerbouw, veehoederij, onderlinge betrekkingen en handel, met aanwijzing van het onderscheid in landaard, levenswijze en gezindheid. Ook van hunne beroemde mannen vinden wij hier korte maar juiste schetsen; terwijl de gevolgen van goede en kwade bedrijven, en de oorzaken van de welvaart en den bloei, of van den achteruitgang en den val der Staten worden aangetoond, met opmerkingen en lessen wèl geschikt om in jeugdige gemoederen liefde tot de deugd en afkeer van de ondeugd aan te kweeken. Elke reeks van Afdeelingen wordt met vragen besloten, waarop de antwoorden in het behandelde voor den leerling te vinden zijn, en elk tijdvak met een chronologisch overzigt. Zeer gepast achten wij ook de verdeeling der Oude Geschiedenis in de vier tijdvakken: het eerste van den oorsprong des menschelijken geslachts tot op de stichting der Perzische Monarchie door cyrus; het tweede: van cyrus tot alexander den Groote; het derde: van alexander den Groote tot de alleenheersching van augustus; het vierde: van augustus tot den ondergang van het Westersche Rijk.

[p. 630]

Onder de Oostersche volken missen wij de Parthen, die in hunne maatschappelijke inrigtingen, regeringstelsel, en wijze van krijgvoeren veel eigenaardigs hadden, en langen tijd voor de alles dwingende Romeinen, toen deze op den top hunner magt stonden, geducht waren. Zoo wel als de Bactriërs, de Staten van Klein-Azië en de Syriërs hadden zij eene plaats verdiend. Onder de Westersche volken wordt alleen gesproken van de Grieken, Macedoniërs en Romeinen: - waarom ook niet van de Spanjaarden, Gallen, Germanen en Britten? Konden deze al niet met de eerstgenoemden in merkwaardige lotwisselingen, in magt en beschaving wedijveren - zij hebben echter, vooral de Gallen en Germanen, in de Oude Geschiedenis geene zoo geringe of smadelijke rol gespeeld, om geheel niet, of maar ter loops van hen te gewagen. - Op andere plaatsen had de Schrijver zich kunnen bekorten. In eene Algemeene Geschiedenis mag zeker die van het eerste menschengeslacht, en de Israëlitische, hier tot de verwoesting van Jeruzalem door titus, behandeld, niet ontbreken; doch vermits dit werk uit zijnen aard voor reeds gevorderde leerlingen is bestemd, die geacht mogen worden met de voornaamste gebeurtenissen des Bijbels bekend te zijn, hadden de lotgevallen van het Israëlitische volk wel beknopter vermeld kunnen worden. Te regt beslaan de Grieken en Romeinen de ruimste plaats. Evenwel, bij den rijkdom van stof hier voorhanden, had de Schrijver zich te meer voor herhalingen moeten hoeden. Zeker kon de ethnographische méthode, door hem gevolgd, daartoe ligt verleiden. Doch waarom niet, bij de beschouwing van het Perzische Rijk, slechts met een woord van de oorlogen met de Grieken en met alexander den Groote gerept, om die bij de geschiedenis der laatsten opzettelijk te behandelen, daar wij ze nu tweemalen ontvangen. In de beschrijving der Lydiërs en Karthagers zijn zulke herhalingen vermeden. Wij vatten ook niet waarom wel de vermaarde Dichters, Geschiedschrijvers, Redenaars, Wijsgeeren en Kunstenaars van Griekenland, maar niet die van Rome zijn opgegeven.

Verder zijn ons de volgende misstellingen voorgekomen. Op bl. 239 staat: ‘hasdrubal zich met hannibal vereenigd hebbende, zoo stond Rome's lot op nieuw zeer hagchelijk’, 't moet zijn: ‘als hasdrubal zich met hannibal vereenigd had,

[p. 631]

zou Romes lot op nieuw zeer hagchelijk hebben gestaan’. Het was vóór dat die vereeniging geschieden kon, en om ze te beletten, dat de beide Consuls schielijk tegen den eersten optrokken, en het geluk hadden hem te verslaan. Bl. 250 wordt de zegepraal op sertorius en spartacus aan pompejus toegekend. Doch de eerste, die gewoon was van pompejus krijgsbekwaamheden met niet grooten lof te spreken, viel door verraad; en de roem van den laatsten overwonnen te hebben behoort aan crassus. Aan het verraderlijk ombrengen van crassus, bij de onderhandeling met den vijandelijken bevelhebber (bl. 251), had zijne nederlaag, vlugt en omsingeling dienen vooraf te gaan.

Wij gelooven dat deze Algemeene Geschiedenis door hen voor wie zij bestemd is met nut zal worden gebruikt.

g.v.