Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Arnhem en zijne Omstreken. Met een plattegrond der stad. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. (Zonder jaartal.) In kl. 8vo. 92 bl. f 1-:

In geene betere handen kon de beschrijving van Arnhem en zijne Omstreken zijn gevallen, dan in die van den kundigen Gelderschen Archivarius, die door de verzameling en uitgave der Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde zich op den duur zoo verdienstelijk maakt.

Reeds in 1820 gaf de werkzame man zijne Wandelingen in de Omstreken der Stad Arnhem uit, en het vertier van dat onderhoudend werkje was zoo groot, dat er in 1836 reeds een vijfde druk van noodzakelijk geacht werd; bewijs, voorwaar, genoeg voor den opgang dien het maakte, en dat men het voor een gids hield op wien men zich, tot op dien tijd, veilig kon verlaten. De groote veranderingen echter, die zoo in Arnhem als in den omtrek, ten aanzien van vermeerderde straten, nieuwe wegen, aangelegde plaatsen, grond-ontginningen, als anderzins, sedert voorvielen, deden velen van hen die gedurig van elders deze schoonste streken onzes Vaderlands bezoeken, naar een geleider uitzien, die, bekend met de latere omstandigheden, zijn voorganger doelmatig kon opvolgen, en met voegzame beknoptheid het noodigste en merkwaardigste mededeelde.

[p. 571]

Aan dit verlangen heeft de Heer nijhoff, bij het herzien zijns vroegeren arbeids, ten volle beantwoord: immers doet hij ons Arnhem kennen zoo als het thans is, en voert ons als bij de hand in diens omstreken rond, zoo als zij zich tegenwoordig voordoen. Wij zien, onder anderen, welk eene belangrijke uitbreiding aan de stad zelve, sedert 1853, is gegeven, en hoe de bevolking in bijna 30 jaren (van 1825-1853) van 10,231 tot 19,298 zielen is gestegen (bl. 11). Ook op de belangrijke veranderingen en verfraaijingen in den onmiddellijken omtrek der stad wordt gewezen, en alles medegedeeld in een boeijenden en bevalligen stijl.

Vindt men, uit den aard der zaak, in deze nieuwe uitgave veel dat in de vorige niet vermeld kon worden (waarop echter de geschiedenis van Arnhem zelf eene uitzondering maakt), er is daarentegen ook veel weggelaten, dat vroeger als belangrijk was aangestipt. Het is ons voorgekomen dat de Schrijver met ons in de overtuiging deelt, dat de meeste vreemdelingen Arnhem alléén om zijne heerlijke omstreken bezoeken, en niets minder dan wetenschappelijk genot beoogen, en hij daarom zich ook aanmerkelijk bekort heeft in de opgave van geschied- en oudheidkundige bijzonderheden; het is daaraan dan ook toe te schrijven, dat de inhoud der vóórlaatste uitgave van 156 bladzijden, in de tegenwoordige tot op 95 bladzijden is ingekrompen.

Zal dus de vreemdeling wèldoen zich deze nieuwe uitgave aan te schaffen, om niet, op de vorige afgaande, te Arnhem naar vestingwerken om te zien waar thans de prachtigste gebouwen staan, of naar barre heiden te vragen waar tegenwoordig uit jeugdig plantsoen de schoonste lusthuizen verrijzen: zoo kan hem toch de uitgave van 1836 in andere opzigten belangrijke diensten bewijzen, en wij weten onze meening niet beter uit te drukken dan met de woorden des Schrijvers zelven in zijn humoristisch Voorberigt: ‘Vraag hem’ (den tegenwoordigen gids) ‘niet te veel over de voormalige gesteldheid der plaatsen die gij bezoekt; over hetgeen daar in vroegere eeuwen gevoeld, genoten, en geleden is. Hij zal er u niet veel, althans niets grondigs (?), van zeggen, maar u verwijzen naar zijn meer bejaarden voorganger, die de gedachtenis dier zaken bewaart, en van de verhalen die hij er van weet mede te deelen, zelfs de bronnen kan aanvoeren’ (aanwijzen?).

[p. 572]

Wij danken den Heer nijhoff voor het lieve boekje, dat ook door typographische uitvoering zich aanbeveelt, en waaraan een bijgevoegde nette plattegrond van Arnhem in zijne tegenwoordige uitgestrektheid, geene geringe waarde bijzet, en wenschen hem, bij verlenging zijns werkzamen levens, de noodige kracht en lust toe ter bearbeiding der plaatselijke, gewestelijke en Vaderlandsche Geschiedenis, waarin zijn naam, naast dien van zijn beroemden stadgenoot g. van hasselt, eene wèlverdiende plaats bekleedt.

a.
c.w.p.