Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 557]

De Bedelaar aan de Maandelijksche Kronijk te Zalt-Bommel; met Bijlagen. Te Arnhem, bij J. Azn. Doyer, te Amsterdam, bij J.C. Loman, Jr. 1854. In kl. 8vo. 42 bl. f :-15.

Op den titel afgaande, zou men welligt meenen hier eene politieke brochure te vinden; maar 't heeft er niets van: het is eene aanprijzing der watergeneeskunst, eene aanbeveling van het stelsel van vincenz priessnitz en zijne volgelingen (tot onze verwondering vonden wij er Dr. mahner niet bij genoemd), en eene levendige bestrijding van de geestrijke dranken en vooral van de jeneverstokerij, omdat zij het tot voeding bestemde graan tot ‘vergif’ verstookt: alles opgehelderd en aangevuld met eene menigte aanhalingen uit Dagbladen en Tijdschriften.

Aanleiding tot dit boekje gaf een uitroep in de Maandelijksche Kronijk tegen de dronkenschap, en haar wensch, dat iemand mogt opstaan die een afdoend tegengif vond, ‘mogt hij vorst, geestelijke, boer of bedelaar zijn’. Welnu, de zoogenaamde Bedelaar wijst dan op priessnitz en zijne waterstroomen.

Dat is nu alles goed en wèl; maar daarenboven meent de Bedelaar dat het jeneverstoken en het drinken van alcoholische dranken van Regeringswege moest verboden worden; en hij neemt het der Kronijk zeer euvel af, dat deze daarin nog al zwarigheid vindt.

Wij willen den S., die der Redactie de eer aandeed, ook uit de Vaderl. Letteroefeningen een paar bladzijden af te schrijven (bl. 35-37), tegenover zijne diatribe tegen den jeneverstoker, eens wijzen op eene behartigenswaardige plaats van bastiat, Staathuishoudkundige Harmoniën, D. II, bl. 91 en volgg., waar wij lezen: ‘Bedenk dit eens: wie denkt er aan om onze werklieden in het Zuiden te berispen omdat zij brandewijn stoken? Zij beantwoorden aan de aanvraag. Zij spitten de aarde om, verzorgen hunne wijngaarden, oogsten, en bearbeiden de druif, zonder er zich over te bekommeren wat men met hun voortbrengsel doen zal. Hij, die de voldoening zoekt, moet weten of die eerlijk, zedelijk, redelijk, weldadig is. De verantwoordelijkheid rust op hem. Zonder dit zou het in de wereld niet gaan. Waar zou het met ons heen,

[p. 558]

indien de kleêrmaker moest zeggen: “Ik zal geen kleed maken in den vorm en van de soort die men mij besteld heeft, want dit zou niet goed, maar veel te weelderig zijn, want het zou de vrije ademhaling belemmeren, enz.” Gaat het onze arme wijngaardeniers aan, of de rijke smulpapen in Londen zich dronken drinken aan de Fransche wijnen? En kan men de Engelschen met meer gestrengheid daarover berispen dat zij in Indië opium kweeken, met het bepaald doel om de Chinezen aan dat vergif te helpen? Neen, een beuzelachtig volk roept altijd beuzelachtige, en een ernstig volk altijd ernstige nijverheids-takken in het leven. Indien de menschheid in volmaking toeneemt, geschiedt dit niet door de zedelijke verbetering van den voortbrenger, maar door die van den verbruiker. Dat heeft de Godsdienst volmaakt goed begrepen, toen zij den rijken - den grooten verbruiker eene ernstige waarschuwing gaf, omtrent zijne onmetelijke verantwoordelijkheid. Van uit een ander oogpunt, en in andere bewoordingen, komt de Staatshuishoudkunde tot hetzelfde besluit. Zij houdt vol: dat men niet beletten kan aan te bieden wat gevraagd wordt; dat het voortbrengsel voor den voortbrenger niets anders is dan eene waarde, eene soort van munt, die het kwaad niet meer dan het goed vertegenwoordigt, terwijl het, in den zin van den verbruiker, eene nuttigheid is, eene zedelijke of onzedelijke genieting; dat, dien ten gevolge, hij, die den wensch openbaart en de vraag doet, er al de nuttige of schadelijke gevolgen alleen van moet dragen, en zich moet verantwoorden voor de Goddelijke regtvaardigheid, zoo wel als voor de openbare opinie der menschen, omtrent de goede of slechte rigting, die hij aan den arbeid heeft gegeven’.

Wij treden overigens met den Bedelaar in geen Staatshuishoudkundig of Godgeleerd debat; maar verzekeren hem gaarne, dat, hoezeer wij niet in allen deele met dezelfde middelen het misbruik van sterke dranken zouden durven te keer gaan als hij wenschelijk acht, wij echter dat misbruik zelf niet minder dan hij blijven betreuren.

Van het boekske valt wijders niet veel te zeggen. Wij stuitten op bl. 25 op eene curieuse drukfout; daar staat: ‘De berigten uit Rome luiden zeer bedroevend. In onderscheidene relatiën heerscht het gebrek’. Men leze: ‘in onderscheidene legatiën’, namelijk van den Kerkelijken Staat.

i.w.t.