Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Deensche Spraakkunst, gevolgd door eenige Spreekwijzen, Leesen Vertaal-oefeningen. Te Amsterdam, bij Weytingh en van der Haart. 1854. In kl. 8vo. 240 bl. f 1-90.

Wie maar eenigzins bekend is met de Noordsche litteratuur, betreurt het, dat in een Land als het onze, hetwelk in zoo vele opzigten met onze Noordelijke naburen sympathiseert, zoo weinig pogingen aangewend worden tot naauwere kennismaking met hetgeen ook in het Noorden op het gebied van Wetenschap en Fraaije Letteren bloeit. Slechts deze of gene taalminnaar, deze of gene koopman maken kennis met het Deensch. Het Zweedsch komt bijna in het geheel niet in aanmerking. Wij hebben, ja, enkele oorspronkelijke overzettingen, maar het zijn uitzonderingen; voor het grootste gedeelte ontvangen wij vertalingen van.... meestal slechte vertalingen. Wij hebben ons dikwijls met de vergelijking tegen het oorspronkelijke vermaakt, maar ook smartte het ons menigmalen als wij het bronwater in een modderpoel zagen uitloopen. - Daarom prijzen wij elk middel dat tot verbetering in dezen kan bijdragen;

[p. 531]

doch het doet ons leed, dat wij, na kennismaking met het vóór ons liggende werkje, zoo weinig ingenomenheid daarmede aan den dag kunnen leggen.

Bij het vele goede dat het spraakkunstige gedeelte bevat, moeten wij opmerken, niet te begrijpen waarom men nog in een werkje als dit definitiën vinden moet van Substantieven, Adjectieven, enz., enz. De Schrijver-zelf zegt in zijn Voorberigt: ‘Gereedelijk erken ik, dat een Nederlander, die zich op die taal (de Deensche) wil toeleggen, wel vooraf het Hoogduitsch zal hebben aangeleerd’, enz.; wij willen zoo veel kennis in den leerling nog niet eens vooronderstellen, maar meenen dengene die aan zulke zaken nog behoefte heeft, in allen ernst het Deensch te moeten ontraden. - Dat de Schrijver geene Nederlandsche vertaling gevoegd heeft bij de voorbeelden die hij in het Deensch ter opheldering zijner regels meende noodig te hebben, is een wezenlijk gebrek. Om dit aan te toonen schrijven wij slechts een enkel voorbeeld af. Op bl. 74 zegt de Schrijver: ‘2. Het Pronomen anden moet niet met het telwoord anden verward worden. Er is een groot onderscheid tusschen det var en anden Sag en det var anden Sag, han fik et andet Svar en han fik andet Svar, der bliver holdt et andet Mőde en der bliver holdt andet Mőde (ø of ó) enz.; en in verband daarmede op bl. 81: ‘2. Het Telwoord anden rigt zich, wat het geslacht betreft, naar het Substantivum, waarop het betrekking heeft, als: jeg seer ham nu for anden Gang. Dette skete paa et andet Sted. Jeg boer in anden Etage, i andet Huus paa venstre Haand’, enz. Wij twijfelen zeer of een leerling, ook al ware hij tot zoo verre in het boek voortgeworsteld, zich hier zonder hulp zou kunnen uitredden. En zoo gaat het voort tot aan het einde. De Schrijver heeft dit gebrek, volgens zijn Voorberigt, te laat ingezien; maar iemand, ‘die - niet zonder eenigen schroom - de eerste waagt te zijn om met eene Deensche Spraakkunst voor Nederlanders op te treden’, had niet zoo overhaastig moeten te werk gaan. Het spijt ons om het werkje, dewijl het nu zeer veel van zijne bruikbaarheid verliest. De aanvulling van het ontbrekende had ook nog eenigzins het gemis kunnen vergoeden aan vertaaloefeningen ter toepassing van het geleerde; iets waaraan het boekje zulk eene groote behoefte heeft; - de Schrijver zal

[p. 532]

toch niet zijne 6 (zegge zes) bladzijden lees- en vertaal-oefeningen, die even zoo veel Deensche stukjes bevatten, voldoende achten. Naar ons oordeel had hij een voldoend aantal vertaal-oefeningen van het Deensch in het Nederduitsch, en vooral omgekeerd, moeten leveren, op de wijze als in ‘Der Dänische Sprachmeister, von Dr. a.e. wollheim’; aan welk werkje hij kennis heeft, blijkens het letterlijk overnemen van de spreekwijzen die er in voorkomen.

De Schrijver ontschuldigt zich over zijne korte uitspraakleer daarmede, dat die in het onlangs uitgekomen Woordenboek voor de uitspraak zeer beknopt behandeld wordt. Hoe het laatste eene reden voor het eerste zijn kan, is ons niet begrijpelijk; maar wij zouden de behandeling van de uitspraak eener taal waarin het zoo moeijelijk is, in óns Land ten minste, mondeling onderwijs te bekomen, zoo volledig mogelijk gewenscht hebben.

Wij maken ook nog opmerkzaam, dat de door het geheele boek heen gebruikte karakters en ő bij de Denen niet bekend zijn; de daarmede overeenkomende klanken komen in druk voor onder de gedaanten van oe en ø, terwijl in letterschrift de eerste door een afzonderlijk karakter, en de tweede even als de gedrukte, soms ook wel, kortheidshalve, met één streepje boven de o voorgesteld wordt.

Dat in een werkje als dit hier en daar feilen voorkomen, is zeer verschoonbaar; wij willen dan ook geene lijst van alle minder of meer gewigtige opgeven; alleen maken wij opmerkzaam, dat hetgeen op bl. 20 voorkomt, aangaande het woord Sőm (Søm), juist omgekeerd staan moet, en dat et Ting niet een proces of regtsgeding is, maar de plaats, het gebouw, waar die gevoerd worden.

Wij veroorloven ons ten slotte - daar het niet te voorzien is, dat dit werkje in óns Land spoedig een tweeden druk zal behoeven - den belangstellenden raad om er, met het oog op deze aanmerkingen, een tweede stukje bij te doen vervaardigen, waardoor dit eerste eene waarde voor den leerling kan verkrijgen, die 't op zich-zelf nog niet bezit.