Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Staathuishoudkundige Harmoniën, door Fred. Bastiat: naar de tweede, met door den Schrijver nagelaten handschriften vermeerderde uitgave, uit het Fransch overgebragt door Mr. C.M.A. Simon van der Aa, Proc. bij het Provinc. Geregtshof van Friesland en de Arrond.-Regtbank te Leeuwarden. Tweede Deel. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1853. In kl. 8vo. 404 bl. f 3-:

Met bijzonder genoegen prijzen wij ook dit Tweede en laatste Deel aan der Staathuishoudkundige Harmoniën. Behalve het X^e Hoofdstuk, over de concurrentie (bl. 1-65), is al wat hier wordt aangetroffen, nieuw, aan nagelaten handschriften van bastiat ontleend, en door de Fransche Uitgevers gerangschikt naar het plan door den aan de wetenschap te vroeg ontvallen edelen man ontworpen, hetwelk op bl. 66 in zijn geheel is medegedeeld. Bastiat heeft zijn plan niet geheel kunnen uitwerken: onderscheidene vertoogen worden slechts gedeeltelijk, andere in het geheel niet aangetroffen. Meer of minder uitvoerig wordt gehandeld over den voortbrenger en verbruiker (bl. 67-93); over de twee zinspreuken: ieder voor zich en ieder voor allen (bl. 94-106); over de rente (bl. 107-114); de dagloonen (bl. 115-183); de spaarzaamheid (184-191); de bevolking (192-256); bijzondere en algemeene diensten (bl. 257-291); stoornissen, oorlog (bl. 292-321); verantwoordelijkheid, solidariteit (bl. 322-369); maatschappelijke beweegkracht (bl. 370 en volgg.); het kwaad (bl. 385 en volgg.); volmaakbaarheid (bl. 391 en volgg.), en, eindelijk, de betrekkingen van Staathuishoudkunde en Godsdienst (bl. 399 en volgg.). Voor een gedeelte worden wij wegens dit verlies eenigermate schadeloos gesteld door andere geschriften van den beroemden Staathuishoudkundige, waarin hij die onderwerpen minder of meer uitvoerig heeft behandeld: de Fransche Uitgevers wijzen die aan, o.a. bl. 115, 291, 304, 343; andere punten worden door die Uitgevers-zelven eenigermate aangevuld, als: b.v. op bl. 238, 323 en volgg.: omtrent eenige hier niet opzettelijk besprokene punten, vinden wij in den loop van het werk

[p. 503]

zelven treffende denkbeelden ontwikkeld, als: over belasting (bl. 259 en volgg.); machines (bl. 81); vrijen handel (bl. 24, 68, 153); tusschenkomende personen (bl. 85); monopolie (bl. 168 en volgg.); bearbeiding van Staatswege (bl. 143 en volgg.); betrekking tusschen Staathuishoudkunde en zedeleer (bl. 233, 358), - en Staatkunde (bl. 262, 280, 307), - en Wetgeving (bl. 377).

In één woord: men vindt hier over verschillende onderwerpen eene menigte belangrijke beschouwingen, bronnen en vruchten van levenswijsheid, allen in een zeer bevattelijken toon voorgedragen, en waardig om te worden gelezen, herlezen en overdacht. Bijzonder belangrijk achten wij de vertoogen over de dagloonen, en over de bevolking; in het laatstgenoemde houdt hij de eer van malthus op tegen scheeve oordeelvellingen, maar erkent ook diens ongelijk, waar hij zich in zijne redeneringen te ver liet medeslepen; zie bijzonder bl. 224 en 254.

De vertaling achten wij bijzonder gelukkig: zonder het stijve keurslijf, waarin dikwerf de gedachten worden verwrongen, kenmerkt de vertolking zich door den beschaafden toon en door die innemende bevalligheid welke het oorspronkelijke tot sieraad strekken.

Ook de uitvoering is eenvoudig en net; wij stippen slechts een paar drukfeilen aan, als, op bl. 144 in het midden: bemerken voor bewerken; tusschen bl. 194 en 195 zijn de woordjes in de uitgevallen, enz.