Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 433]

Boekbeschouwing.

De Dag des Heeren. Zondags-lectuur voor Evangelische Christenen. Door J. van Waning Bolt, Predikant te Antwerpen. Te Groningen, bij J. Oomkens, J.zoon. 1853. In gr. 8vo. 316 bl. f 1-60.

Om stichtelijke geschriften te lezen is de Zondag wel het meest geschikt. Misschien heeft dat den Heer van waning bolt op het denkbeeld gebragt om den Zondag-zelven, en hetgeen daarmede in verband staat, insgelijks eens tot onderwerpen van stichtelijke opstellen te maken. Hij levert er hier twintig van. Zij handelen: over den Zondag als de dag des Heeren, en als rustdag, feestdag, en sabbath; over de Zondagsviering; over den Zondag-morgen en avond; over het kleed, den schotel, den arbeid, en de uitspanning des Zondags; over den Zondag van den arme; van den kranke; van den wereldling; van de dienstboden; van de kinderen, en van den Christen; over de Zondags-school; de Zondags-gift, en de Zondags-stemming.

Bij zoo velerlei als hier gevonden wordt, zal wel niemand over dorheid of eentoonigheid klagen. Los en ongedwongen, hoewel niet zonder breedsprakigheid, is de toon en trant des Schrijvers. Zijne vertoogen zouden in degelijkheid winnen als hij kon goedvinden minder kwistig met woorden te zijn. Van onze opmerkingen bij de lezing van het twintigtal in dezen bundel laten wij het een en ander volgen.

De Schrijver is sterk ingenomen tegen het vieren van Christelijke feesten op een anderen dag dan den Zondag, en vooral tegen de dubbele feestdagen. Zijne gronden echter zijn niet voldoende om ons mede op hunne afschaffing te doen aandringen. Wat hij zeggen moge van uitputting, óns heeft het nooit aan stof ontbroken om ook op een tweeden feestdag een gepast woord te spreken; en wij hebben dan ook nooit over de opkomst der Gemeente te klagen gehad. Hoe 't in Antwerpen toegaat weten wij niet; maar als de Schrijver eens op den tweeden Kers- of Paaschdag in Amsterdam, of maar

[p. 434]

in de woonplaats van Ref. de kerken bezocht, zou hij er alle reden vinden om te vragen: hoe 't mogelijk is tegen de viering dier dagen te kunnen ijveren? Het is zoo, hare afschaffing zou de Leeraren van menige predikbeurt ontslaan; maar de Heer bolt zal gaarne toestemmen dat dit gemak minder zwaar weegt dan het belang van Kerk en Gemeente. Wat hij aanvoert omtrent het misbruik dat eenigen van de tweede feestdagen maken, is, helaas, op elken Zondag toepasselijk, en zoo geldt dan ook hier de spreuk: dat hij niets bewijst, die te veel bewijst.

Naar ons gevoelen behandelt de Heer bolt ook de Zondagsviering in Engeland met groote eenzijdigheid, als hij die ‘het lijden, het doorstaan van den Zondag’ genoemd wil hebben. Zoo mogen in Engeland dezulken oordeelen die alle godsdienstig gevoel hebben uitgeschud; maar de godvruchtige Christen oordeelt er anders over. De Godsdienst-oefening zoo wel in huis als in de kerk heeft voor hem eene vreugde en vrede die de wereld niet kan geven. Ook werpt de vergelijking die hij maakt van Frankrijk met Engeland zijn eigen gevoelen omver, en wat er bij ons te Lande op den Zondag te zien valt, is waarlijk geen bewijs tegen de Engelsche Zondagsviering. Dáárin echter zijn wij 't volkomen met hem eens, dat de viering van den dag des Heeren eene zaak is van het hart, die niet van burgerlijke wetten afhankelijk kan worden gemaakt.

Geheel onverklaarbaar is ons des Schrijvers bedekte hatelijke uitval over hetgeen zeker de meeste Protestantsche Leeraren in de eerste helft van het vorige jaar, in hunnen ijver voor de zaak der Hervorming, tegen 't gewetenkluisterend priestergezag der Hiërarchie gesproken hebben. Het gezegde: ‘Men tracht christus, den grooten overwinnaar van dood en hel en zonde, te vernederen tot ‘een overwinnaar van Rome,’ - ‘of van ik weet niet wat’, is minder noch meer dan eene mislukte aardigheid: die, al ware zij gelukt, nog altijd zijn zou beneden den ernst en de waardigheid der zaak. Zoo vinden wij het ook jammer, dat de Heer b., die toch met Zondagslectuur geheel op praktisch gebied stond, zoo plat-hatelijk uitvaart tegen andersdenkenden die het Confessioneel beginsel voorstaan; zeggende: ‘Zulke confessionele factie-(?)Christenen zouden ons ook zoo gaarne den Zondag, den dag des Heeren,

[p. 435]

verknoeijen en verderven. Zij hebben er zoo de hand van, om er een cholera-, een aardappelen-, of een anti-hiërarchiebiddag van te maken.’ Dat is geen Zondags-woord en ook geen Zondagsche stijl. Zulke uitvallen zijn meer geschikt om te ontstichten dan om te stichten; meer om te verbitteren dan om te verbeteren. Zij bouwen de liefde niet op, maar breken die af. Als wij deze en andere bedenkingen op 't werk niet hadden, zouden wij buiten allen twijfel 't ruimschoots aanbevelen.
s.