Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Het Albumblad, door Henriëtte Maria L***, Schrijfster van: ‘Coquetterie’. II Deelen. Te Schiedam, bij H.A.M. Roelants. 1853. In gr. 8vo. 456 bl. f 5-80.

Het ‘Albumblad’ bevat eenen familie-roman in den trant van Mevr. mac-intosh. Het doel dat de Schrijfster tracht te bereiken is goed; het beginsel daar zij van uitgaat is edel, en de middelen die zij bezigt zijn gepast. Zij leert: dat geluk niet

[p. 423]

altijd zegen is; dat eer, roem, rijkdom, op zich-zelve onvoldoende zijn om waren gemoedsvrede te stichten; dat het hart, in strijd beproefd, alleen door het Christelijk beginsel geheiligd wordt. Zulke en andere gewigtige waarheden zijn hier aanschouwelijk voorgesteld, hetgeen dikwijls meer aantrekt dan een zedelijk betoog. De invloed van zoo menig roman is heilloos, maar dank verdienen zij die hunne krachten er aan wijden om de zedelijke opvoeding en vorming van den mensch te helpen bevorderen. Op dien dank heeft de ons onbekende Schrijfster regtmatige aanspraak.

Wij maken kennis met een drietal huisgezinnen van Rijnsdorp in Zuid-Holland, namelijk: van stermund, den Predikant; van ellershof, den Heer van 't buitengoed Heesterhoeve, en van den smid van arkel. De Predikant is een bedaagd man, wiens blik even helder is als zijn hart wèlgestemd; zijne gade is eene bedrijvige Dominésvrouw, geene schoolmeesteresse, maar eene zorgvuldige martha. De zoon is een hupsche knaap, die, zonder veel gerucht te maken, eene voordeelige loopbaan inslaat. Franciska, hunne dochter, is het beeld van eene Christin, die door innerlijken strijd tot zedelijke volmaking wordt opgevoerd; terwijl de Godsdienst het geweten wakker houdt, en de ouderlijke raad niet over het hoofd wordt gezien. De Heer ellershof en zijne gade zijn edele menschen; de laatste is eene verstandige vrouw, en een toonbeeld van moederzorg voor aangehuwde kinderen. De beide zonen en eene dochter van ellershof slaan onderscheidene wegen in, en vinden daar wat zelden iemand ontgaat die zijn heil in 't toevallige goed der wereld zoekt. Het karakter van herman van arkel is uitmuntend geteekend. Hij, het kind van een smid, onderscheidt zich door zijne buitengewone talenten. Voor de letteren opgeleid, maakt hij weldra époque, maar de eer en grootheid zijns naams worden hem onwillekeurig afgoden. Meer op ouderlijken wil dan uit neiging treedt hij in 't huwelijk; maar zonder dat te weten of te willen, vernietigt hij de rust der met hem dweepende franciska. Weduwnaar geworden ontdekt hij dit, maar in plaats van de geslagen wond te heelen, waartoe zijn hart hem dringt, treedt hij in 't huwelijk met eene rijke en schoone weduwe van vijf-en-twintig jaren (de dochter van den aanzienlijken ellershof), die hem als bedwelmt en boeit, maar ook de

[p. 424]

ervaring geeft, dat voor den vrede met zich-zelven en met God, noch ligchamelijke schoonheid, noch tijdelijk vermogen, noch verworven lauweren voldoende zijn. Op den weg der eere vindt hij die evenmin als in den schoot der weelde.

Wij zijn ingenomen met den gang en de strekking van dit verhaal. Er heerscht een toon in die wèl luidt. De Schrijfster openbaart een regt godsdienstigen zin, niet verkild door dorre verstandsbegrippen, en ook niet verhit door overspannen mystiek gevoel. Nergens overdrijft zij, en waar hare personen verkeerde rigtingen nemen weet zij tegen het kwade te waarschuwen, zonder van die afgrijselijke tooneelen te schetsen voor welke het gevoel met afkeer terugdeinst.

Wij zullen ons echter wel wachten het werk geheel onberispelijk te noemen. Men zou kunnen vragen: of het optreden van elk der personen wel genoeg is gemotiveerd, en: of er niet ook van het tooneel aftreden die hunne rol nog niet hebben uitgespeeld? Wij hebben ook nog eene aanmerking op het karakter van ellershof als vader. Ons is het niet verklaarbaar, dat hij zijnen zoon henri - die, na eene ware dollemansstreek, zich in 't ouderlijk huis komt verbergen, en van schaamte zijne kamer niet verlaat - niet opzoekt, zijn berouw niet bestuurt, en als vergevend vader niet in de armen drukt, maar hem schier ongetroost naar Oost-Indië laat vertrekken, waar hij sterft. Die onvaderlijke handelwijze was, bovendien, voor den gang des verhaals niet noodig. Maar, ofschoon wij haar jammer vinden, het geheel lijdt er niet door, en wij maken geene zwarigheid dit familie-tafereel aan te bevelen aan elk die prijs stelt op iets degelijks, dat de neiging en kracht opwekt om beter en door godsdienstigen zin gelukkig te worden.