Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 385]

Boekbeschouwing.

Zondags-Bibliotheek. Levensbeschrijvingen van vrome Christenen; tot opwekking en stichting der Gemeente. Uitgegeven door vrienden van het Rijk Gods. Aanbevolen door Dr. A. Tholuck, Professor te Halle. Uit het Hoogduitsch. Te Doesborgh, bij W. Becking. In kl. 8vo. Eerste Deeltje 86 bl. f :-60; 1852. Tweede Deeltje 130 bl. f :-90; 1853.

De even geleerde als gemoedelijke Hoogleeraar tholuck verklaart van zich-zelven: ‘dat de levensbeschrijving van den Zendeling martijn, den man die onder de Perzische Mahomedanen de heilige genoemd werd, in zijn eigen leven eene nieuwe ontwikkelings-periode gevormd heeft. Datzelfde dankte zijn vereeuwigde vriend olshausen aan de levensbeschrijvingen van zinzendorf en spangenberg. En menig ander werd tot geloof en godsvrucht gewekt door het leven van oberlin, den trouwen Leeraar van Steinthal.’ - Die waarheid, dat biographiën van personen die uitmuntten in Kunst of Wetenschap, in Kerk of Staat, op het oorlogsveld of in de stille zamenleving, in godsvrucht of menschenliefde, onberekenbaren invloed hebben kunnen op de vorming en ontwikkeling van hart en geest, hebben ontelbaar velen reeds bevestigd. Grooten dank verdienen daarom niet alleen de prinsen onder de biographen, cornelius nepos, plutarchus en anderen van den ouden tijd, voor hunne keurige levensbeschrijvingen van beroemde Grieken en Romeinen; - maar ook vele anderen van lateren tijd, die het leven van voortreffelijke mannen en vrouwen te boek stelden, hebben daarop regtmatige aanspraak. Immers, al worden ook zoo dikwerf mededeelingen van levensbijzonderheden gedaan van personen die zich weinig van den grooten hoop onderscheidden, welke mededeelingen daardoor natuurlijk weinig beduidend zijn; al missen ook vele levensbeschrijvingen het eigenaardige, waardoor zij zich moeten aanbevelen, en inderdaad eene waardige hulde brengen aan de nagedachtenis van eenen brave, - toch hebben de meeste van die Vies, Notices, Mémoires, Biographies (bij de Franschen); -

[p. 386]

Lives, Biographical Notices (bij de Engelschen); - Lebensbeschreibungen, Leben, Necrologen, Ehresaülen (bij de Duitschers); - Levensberigten, Beschrijvingen, Schetsen, Beelden, enz. (bij ons), - tot veel goeds, dikwerf groots en edels opgewekt in grooteren of kleineren kring. - Meer echter dan die levensbeschrijvingen in het algemeen grijpen dezulke aan welke ons buitengewoon godvreezende mannen of vrouwen doen kennen, die alle schade voor niets achtten om het Evangelie en het heil hunner onsterfelijke zielen. - Zoo onloochenbaar die waarheid is, zoo zeer is het ook te betreuren, dat zoodanige in het gemoed grijpende levensbeschrijvingen over het algemeen het minst gelezen worden door hen die er het meest behoefte aan zouden hebben. Zal dat het lot ook zijn van de vóór ons liggende Levensbeschrijvingen van vrome Christenen? Wij vreezen ja; maar wij mogen toch van de andere zijde ook de hoop koesteren, dat zij bij hen die ze zullen lezen veel nut en stichting zullen te weeg brengen. - Monica opent hier de rij. En, inderdaad, wanneer men met de tweede helft der vierde eeuw wilde beginnen, dan was de even verstandige als vrome moeder van augustinus (geb. 354 na chr.), dien zoo beroemden en invloedrijken Kerkvader van het Westen, boven vele die eer waardig. Eene vrij naauwkeurige beschrijving van haar uit- en inwendig leven vindt men hier, en medegedeeld ook de wijze waarop zij haren zoon opvoedde, wiens uitstekende aanleg wel groote dingen van hem deed hopen, maar wiens ligtzinnige leefwijs, in het toen weelderige Carthago, de schoonste verwachting geheel scheen te verijdelen. Belangrijk zijn inzonderheid de medegedeelde verklaringen van augustinus-zelven aangaande zijne zoo voortreffelijke moeder en haren invloed op zijne vorming en ontwikkeling. - Het tweede Deeltje bevat eene levensbeschrijving van johannes wessel gansfoort, die, met een echt Christelijken geest bezield, een der belangrijkste voorgangers en wegbereiders der Kerkhervormers mag genoemd worden; ja, van wien luther-zelf getuigde: ‘wanneer ik wessel te voren gelezen had, dan zou het mijnen vijanden kunnen toeschijnen, luther heeft alles van wessel ontleend; zoo zeer stemt de geest van ons beide overeen.’ Uitnemend was Wesselus Gansfortius Groningensis reeds geschetst door den beroemden ullmann, thans Hoogleeraar te Heidelberg (vroeger te Halle), wiens zoo bekend werk: joh. wessel ein Vorganger

[p. 387]

luthers, op eene voortreffelijke wijze, door den nu reeds overleden Leidschen Predikant munting, in onze taal is overgebragt. Kort en eenvoudig worden in de Zondags-Bibliotheek bijzonderheden van zijn geloof en leven medegedeeld, en door aanhalingen uit zijne schriften gestaafd en toegelicht.

Bij de toejuiching van het denkbeeld om door levensbeschrijvingen van vrome Christenen anderen tot vrome Christenen te vormen, mogen wij echter ééne aanmerking niet weêrhouden. Zij is deze. Uit de vóór ons liggende twee Deeltjes blijkt, dat er zonder eenig bepaald plan levensbeschrijvingen van dezen en genen vromen Christen of Christin gegeven worden. Verkieselijker zoude het toch ongetwijfeld zijn indien er in de Zondags-Bibliotheek eene geregelde serie van vrome Christenen uit alle tijden geleverd wierd, en bij voorkeur die personen gekozen wierden die men als typen van eene betere denkwijze van hunnen tijd kan beschouwen. Opwekken en stichten zouden dan niet alleen zoodanige levensbeschrijvingen, maar rijk zouden zij ook zijn aan leering. Wij hopen dat een ruim debiet den Uitgever tot het doen zamenstellen daarvan opwekke. Bouwstof en bouwlieden zijn daartoe ook in óns Land overvloedig voorhanden.

Intusschen wenschen wij met den Schrijver dat het aandenken aan monica rijke vruchten moge dragen bij de vrouwen van onzen veelbewogen tijd, waarin zulke schitterende voorbeelden, méér dan ooit, noodig zijn; - en terwijl wij scheiden van wessel gansfoort is het ook onze bede, dat ook nu nog, in wessels geest, dat wil zeggen, met ware vroomheid en levendig geloof aan het Woord van God, worde voortgewerkt tot opbouwing en volmaking van onze Christelijke Kerk.