Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 342]

Een Tafelboek. Door J. Herman de Ridder, Christenleeraar. Te Schoonhoven, bij S.E. van Nooten. 1853. In gr. 8vo. 280 bl. f 3-:

Het ontbreekt den Eerw. de ridder, thans Remonstrantsch Predikant te 's Hage, niet aan talenten. Hij weet onderhoudend en levendig te schrijven en in zijne geschriften het nuttige aan het aangename te paren. Alles, wat hij schrijft, draagt den Christelijken stempel, al is het juist niet altijd van bepaald godsdienstigen inhoud. Vooral heeft hij een geopend oog voor het praktische Christendom, in verband met de teekenen en behoeften des tijds. En waar bij iets goeds bevorderen kan door zijnen invloed, zijne voorspraak, zijn eigen voorbeeld, daar blijft hij niet achter. Reeds heeft hij meer dan één kleiner stukje geschreven, waaruit dat gebleken is. Maar thans treedt hij met een uitvoeriger boekdeel voor den dag, dat wij als eene welkome gave van zijne hand met vreugde begroeten.

De titel: een tafelboek, klinkt een weinig zonderling. In een goed geschreven brief aan zijnen vriend Dr. d. harting te Enkhuizen, die de plaats van een Voorwoord vervangt, geeft hij eenigermate rekenschap van dien gekozen naam. Tegenover een dagboek, dat hij een streng vis-à-vis noemt met ons eigen ik, en daarom voor de uitgave ongeschikt keurt, beschrijft hij zijn tafelboek als ‘een aanteekenboek van herinneringen uit goede en kwade uren, van ontmoetingen op den levensweg, en verschillende ervaringen die men hier en daar opdeed, wier verlevendiging voor ons zelven niet van alle belang ontbloot is en wier openlijke mededeeling anderen van eenig nut zou kunnen zijn. Zulk een boek’ - zegt hij - ‘noem ik, in navolging van vader cats, een tafelboek.’ Of hiermede de titel, die gekozen schijnt, om allerlei bijeen te voegen, wat dienen kan tot bevordering van echt Christelijk leven, genoegzaam geregtvaardigd zijn zou, laten wij onbeslist. Zeker is het, dat de inhoud van het boek daardoor nog zeer weinig is aangeduid. Ook de vijf rubrieken, waaronder hier de verschillende opstellen gerangschikt zijn en die persoonlijk, huiselijk, openlijk, werkdadig en voorbeeldig leven heeten, doen ons daarnaar nog slechts raden en gissen, terwijl

[p. 343]

een kort Slotwoord dienen moet, om aan te wijzen, dat het leven der Christenen in al deze opzigten een beeld, een afdruk moet zijn van christus' leven op aarde. Wij zien daarin eene zwakke poging, om eenheid te brengen in de verscheidenheid der stof, en ontkennen niet, dat hier zekere eenheid te bespeuren is, zonder daarom te beweren dat zij het boek in alle zijne deelen streng beheerschen zou. Er is dan ook, zoo wij meenen, eenige verschoonlijke grootspraak in het zeggen, dat, enkele reeds elders geplaatste ‘stukjens’, hier opgenomen, ‘aanmerkelijk gewijzigd en dus gestempeld’ zijn, ‘dat de eenheid ongeschonden bewaard bleef’.

Maar wat vindt men dan toch wel in dezen bundel? vraagt gij. Een vlugtig overzigt moge die vraag beantwoorden.

Onder persoonlijk leven treft ge een stukje aan met het opschrift: uw Vader weet wat gij van noode hebt, dat wij met veel genoegen gelezen hebben: meer echter om den Evangelischen toon, die er in heerscht, dan om de kracht der bewijzen, die er in aangevoerd worden; en een ander, getiteld: hoe de Bijbel het sterven afteekent, dat slechts het sterven van mozes op Nebo beschrijft en ons in zoo verre heeft teleurgesteld. - Onder huiselijk leven wordt u het eerste gebedjen van de ridders oudsten lieveling warm geteekend, zoodat 't elk wèlgeplaatste ouderhart goed doet; en in een dag, met een welkomen gast doorgebragt, wordt u beschreven, waarin de eigenlijke wellevendheid, d.i. de kunst om wèl te leven, bestaat. Er komt daarin veel waars voor, dat algemeene behartiging verdient, ofschoon de personificatie der wellevendheid, hoe wèlgeslaagd ook, ons toch niet in allen deele bevredigd heeft. - Onder openlijk leven vindt gij eene Utopiaansche kermisvoorstelling, gestoffeerd met de Engelsche fabel van de oude huisklok, die hier uit de brieven aan erastus is overgenomen. De voorstelling is niet onaardig, maar toch hier en daar een weinig onnatuurlijk en zwak. Zij moet dienen, om het regte gebruik van den korten en vlugtigen levenstijd aan te bevelen. Wat een arm dorp verrijken kan verhaalt de philanthropische werkzaamheid van den Predikant te Schönefeld, nabij Leipzig, in 1847 en later, die waardig is gekend en nagevolgd te worden. Op straat bevat allerlei schertsende en ernstige aanteekeningen van een groven diamantslijper, waaruit heel wat te leeren is, en bedelarijwering geeft verslag

[p. 344]

van hetgeen daartoe in de laatste jaren binnen Gouda met wijs beleid en niet zonder vrucht en zegen gedaan is. - Onder werkdadig leven, waartoe men meenen zou, dat een en ander reeds genoemd stukje gebragt moest zijn, wordt een Hoogduitsche prent beschreven, uitgegeven door de Badensche Vereeniging voor inwendige zending, die aanleiding geeft tot de vermelding van velerlei schoons op dat gebied. Voorts wordt hier gesproken van hetgeen te Elberfeld gelukt is tot bevordering van werkdadige zamenwerking, en ook te Parijs geschiedt, ten einde te voorkomen, dat de vele genootschappen, die er allengs ontstaan zijn, elkander niet vijandig verdringen. Wij meenen, dat iets dergelijks, hier en daar, in ons Vaderlands reeds beproefd wordt, maar zouden niet durven beweren, dat de navolging daarvan allerwege even wenschelijk ware. Eindelijk wordt nog het Javaansche Nieuwe Testament - thans zou men van den Javaanschen Bijbel kunnen spreken - met warmte vermeld en daarbij de Evangelisatie van Java ernstig aanbevolen. Er had daarover echter meer belangrijks kunnen gezegd zijn. De zaak is te gewigtig, om oppervlakkig besproken te worden. - Onder voorbeeldig leven vinden wij een kapitalist op bloote voeten, den eersten bewoner van de buurtschap Hoenderloo, op eigenaardige wijze gekarakteriseerd; een schaapherder geteekend, die de stichter geworden is eener Evangelische Kerk te St. Louis nabij Bazel; een meesterknecht, thomas wright, die bij uitnemendheid veel voor gevangenen gedaan heeft; een schoenmaker, fricke, die wel een zendeling heeten mag van den echten stempel; twee kinderlooze weduwen, wier voorbeeld ter navolging wordt aangeprezen met woorden van w.h. suringar, ontleend aan zijn eerste verslag aangaande Nederlandsch Mettray, en een apologeet, zijnde urlsperger, wiens zegenrijke werkzaamheid in Duitschland zeker minder bekend was, dan zij verdiende te zijn. Deze laatste opstellen vertoonen te zamen eene galerij van Christelijke philanthropen, waarop het oog met welgevallen, met dankbare blijdschap rusten moet.

Wat dunkt u, die dit leest? Indien de inhoud, hier kortelijk opgegeven, u behaagt, dan durven wij u met vrijmoedigheid tot den aankoop en de lezing uitnoodigen, waarover gij u in dát geval zeker niet beklagen zult. Het is ligte kost, die hier wordt aangeboden, verteerbaar zelfs voor eene

[p. 345]

zwakke maag; maar er is voedsel in voor verstand en hart, en hier en daar is ook krachtige spijze, van wier gebruik wij ons wat goeds durven beloven. Het boek is dan ook niet bestemd om in de bibliotheek geplaatst te worden onder de geleerde boekwerken die gij bezit; neen, op uwe huistafel en in de handen uwer huisgenooten is het op zijne plaats, en, in verlorene oogenblikken opgevat, brengt het u van tijd tot tijd een vruchtbaar denkbeeld voor den geest, waarmede gij voor u-zelven of anderen winst kunt doen. Gevoelt gij echter voor de onderwerpen, hier besproken, geene de minste sympathie, zoo laat dit boek ongekocht en ongelezen! Het is dan voor u niet geschreven, en gij zoudt, na eene vlugtige inzage, gevaar loopen den Schrijver onregt te doen. Wij danken hem voor zijn Tafelboek, al zijn wij ook met elk gedeelte niet evenzeer ingenomen en niet blind voor de zwakke plaatsen, die er in voorkomen. En terwijl wij hem aanmoedigen, om de gave die in hem is aan te kweeken en niet ongebruikt te laten, durven wij vertrouwen, dat hij ons den wensch niet zal ten kwade duiden, dien wij hier uitspreken, dat elk volgend geschrift van zijne hand in dit genre getuigenis moge dragen van zijne toeneming in degelijkheid en diepte.

nbsp;

s.