Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Preken, uitgegeven om Evangelisch licht te verspreiden en Christelijk leven aan te kweeken. Achtste jaar. Te Koevorden, bij D.H. van der Scheer. 1853. In gr. 8vo. 204 bl. f 1-20.

Het twaalftal Preken dat thans vóór ons ligt, is zamengebragt door verschillende Leeraren, die meest in het Noorden onzes Vaderlands bij de Hervormde Gemeente werkzaam zijn.

[p. 302]

Dr. l.s.p. meyboom, te Groningen, behandelt: jezus' voorstelling in den tempel (luk. ii:22-35); h. cannegieser, j.jz., te Metzlawier: De toekomstige zaligheid der Christenen (Hebr. iv:9); a.h. pareau, te Assen: jezus christus, ons voorbeeld van liefde tot elkander (joh. xiii:34); w.c. van der zwaag, te Dronrijp: De Christelijke deelneming in elkanders vreugde en smart (Rom. xii:15); h.a. kremer, te Hemelum, ter bevestiging van Lidmaten, en ter voorbereiding voor het H. Avondmaal: joh. xvi:13^b [31^b]; p. de goeije, te Heerenveen: De verborgene zonden (Ps. xix:13^b); h.m.c. van oosterzee, te Oirschot: jezus christus het Hoofd der Gemeente (Eph. i:22^b); u.p. goudschaal, te Scheemda: De troostrijke zekerheid dat bij de liefde Gods alles medewerkt ten goede (Rom. viii:28^a); w. verwey, te Winschoten: De opwekking van den jongeling te Naïn (luk. xi:7-16); Dr. e.j. diest lorgion, te Groningen: Het heil der liefde tot jezus (joh. xiv:23); j.j. hartman, te Blankenham: Rust der ziel alleen bij jezus te vinden (matth. xi:28); a.l. lesturgeon, te Oosterhesselen: De martelaarsdood van jacobus (Hand. xii:2).

Wij vinden hier verschillende onderwerpen behandeld. De lezer merkt het dat zij, op ééne na, allen over teksten uit het Nieuwe Testament spreken. En behoort het niet aldus te geschieden in een bundel die bestemd is om Evangelisch licht te verspreiden en Christelijk leven aan te kweeken? Dáár moet op den voorgrond staan: de blijde boodschap van de verschijning van den Heer. Dáár moet geput worden uit den rijkdom van christus, die nimmer kan worden uitgeput. Alle medearbeiders toonen het te gevoelen. En waar de Eerw. de goeije - helaas, aan zijne Gemeente, huisgezin en vrienden in den bloei des levens ontrukt - een Psalmwoord ter behandeling koos, daar bleef hij niet staan op het Oud-Testamentisch standpunt. Hij toonde de Schriften des Ouden Verbonds te lezen met het oog waarmede paulus ze wil gelezen hebben: met het oog door 't geloof in jezus verlicht, en wendde zijn tekstwoord aan tot stichting eener Christelijke Gemeente. En ziedaar eene der grootste verdiensten dezer Leerredenen opgegeven. Worden er in deze dagen, helaas! niet Leerredenen uitgegeven die meer strekken om 't zuiver Evangelisch licht te verdonkeren en het Christelijk leven te ondermijnen? - Verschijnt er niet menige predikatie, die door

[p. 303]

den Schrijver en den Uitgever op den titel en in Couranten zelfs wordt aangeprezen, als moetende dienen om te voldoen aan de behoefte van onzen tijd, maar die geen ander doel heeft dan de Gemeenten tegen hare Leeraars op te zetten? - Eere den medearbeiders aan dezen bundel, die doordrongen zijn van hunne verhevene roeping en den kansel niet aldus willen verlagen. Niet het hoofd zal door het hier aangeboden werk verhit; niet het hart verbitterd worden. Op die stichting die het doel en het werk der liefde is, is alles aangelegd. Het verstand ziet zich hier, evenzeer als het hart, voedsel en versterking aangeboden. Of er echter wel niet eene of meer in mogten opgenomen zijn, waardoor het godsdienstig publiek eenig licht zag werpen over sommige duistere Bijbelplaatsen, is eene vraag. De bundel zou er niet minder om zijn, en dan geheel met het doel overeenkomen. Hoe gaarne hadden wij voor zulk eene de Preek van den Eerw. cannegieser gemist, die nog eens een tekst koos, waarover Dr. p.a. koppius (1848, bl. 51) en g.j. brandt wijsmuller (1850, bl. 33) reeds Preken hadden gegeven, die bovendien in elk opzigt oneindig beter waren. De Redactie moest, meenen wij, na de eerstgeplaatste Preek, de twee lateren over hetzelfde onderwerp hebben afgewezen, en zoo ook den Eerw. Hartman hebben uitgenoodigd een ander, maar even verdienstelijk stuk te zenden, omdat dezelfde tekst reeds in 1850 (bl. 149), al ware 't juist niet op betere wijze, door u.p. goudschaal was behandeld. Zóó voortgaande wordt er toch ligt aanleiding gegeven tot de klagte, dat men telkens in weinig anderen vorm het oude, bekende weêr ontvangt, en men baant den weg tot vergelijkingen, die niet altijd voor de onderscheidene medewerkers aangenaam zijn.

Vraagt men naar de manier, die door de verschillende Predikers gevolgd wordt, - deze is even als de geest, op eene enkele uitzondering na, ongeveer dezelfde. Wij vinden er over 't algemeen eene logische orde (die over Hebr. iv:9 is echter ook in dat opzigt wel niet eene der besten) en eene prijzenswaardige eenvoudigheid in heerschen. Lees de schetsen, en gij zult ontdekken dat er nergens bijna de minste jagt gemaakt wordt op dat kunstige, dat tegenwoordig, hier en daar, zoo zeer wordt begeerd en nagejaagd. Nergens

[p. 304]

werden wij verrast door iets buitengewoons of iets schitterends. Alleen de laatste Preek, die van den Heer lesturgeon, maakte eene uitzondering. Niemand toch zal het alledaagsch en gewoon noemen, wanneer de Prediker, sprekende over den marteldood van jacobus, de aandacht vestigt: 1^o. op het bloedige zwaard; 2^o. op de geslagene wonde; 3^o. op de blinkende kroon; 4^o. op de leidende hand. Het dichterlijk vernuft laat zich hier duidelijk opmerken. Wat de bewerking aangaat, - wie smaak hebben in het overladen en gewend zijn aan eene opeenstapeling van beelden, tegenstellingen, verrassende wendingen, zullen door dezen bundel niet worden bevredigd. Er heerscht over het geheel helderheid, degelijkheid en kalmte in, die toonen dat het den Sprekers meer om de groote zaak: verlichting en heiliging der Gemeente, te doen is, dan om het opwekken van aandoeningen, die wel den Prediker naam, maar der Gemeente niet altijd blijvenden zegen kunnen aanbrengen. Verre is het er echter van verwijderd, dat aan den stijl geene zorg zou zijn besteed. De namen der meeste medewerkers zijn daartoe te gunstig bekend. Platheid van uitdrukking treffen wij hoogst zelden aan. Waardig is de toon. Bij den een is er meer levendigheid dan bij den anderen. De een spreekt meer tot de hoorders, de ander redeneert wat meer. Maar onderscheidt zich, b.v., het werk van den Predikant van Oosterhesselen door keurigheid van taal en stijl, door dichterlijkheid van uitdrukking - het is er verre van verwijderd dat hij zich daardoor zou hebben laten bewegen om waarheid en natuurlijkheid er aan ten offer te brengen. Ook hier is degelijkheid en rijkdom van zaken, die in een waarlijk schoon kleed worden aangeboden. Zoo vindt men hier één geest bij verscheidenheid van gaven. Wij mogen de Gemeenten waarin zulke mannen werkzaam zijn, gelukkig noemen, en met den wensch, dat de Predikers ook op deze wijze nog dikwerf hun licht zullen laten schijnen, prijzen wij bij voortduring Preken aan, waardoor Evangelisch licht verspreid en Christelijk leven zoo uitnemend kan worden bevorderd.

a.