Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Algemeene Geschiedenis, van de vroegste tijden tot op de tegenwoordige dagen. Een Leer- en Leesboek ten behoeve van Onderwijzers en ten gebruike op Gymnasiën en Instituten ingerigt; door T. Knuivers, Onderwijzer te Enkhuizen. Eerste Deel. Oude Geschiedenis tot op Augustus' heerschappij. Met eene kaart. Te Groningen, bij J. Oomkens, J.zoon. 1853. XII en 551 bl. f 3-60.

Sedert eenige jaren zijn er hier zoo vele vertaalde en ook oorspronkelijke Algemeene Geschiedenissen in het licht ver-

[p. 270]

schenen, dat men vragen mag: of het wel noodig was nog eene nieuwe uit te geven? De Algemeene Geschiedenis van j. von muller, en het Handboek van de Geschiedenis der Oude Staten, van heeren, zijn zoo voortreffelijk in hunne soort, dat zij voor de studie der historie onmisbaar genoemd mogen worden. Dit is ook het geval met het zoo volledige Handboek der Algemeene Geschiedenis van schmidt, hetwelk echter, misschien wel om zijne degelijkheid, geen grooten opgang schijnt gemaakt te hebben. Van de oorspronkelijke Algemeene Geschiedenissen noemen wij die van dorn seiffen, bosscha, pol, engelen, en de meer uitvoerige Oude Geschiedenis van riedel, waarvan te gelijk eene verkorting het licht zag. Voor de historische studie zijn er in onze taal dus werken in overvloed voorhanden, die, al hebben zij niet allen dezelfde waarde, toch méér dan voldoende zijn om met de feiten der Oude, Middeleeuwsche en Nieuwere Historie bekend te doen worden.

Een geschiedkundig werk waaraan nog behoefte bestaat, zou zulk een algemeen overzigt der wereldhistorie zijn, waarin met breede en fiksche trekken de lotgevallen des menschdoms geschetst worden, met betrekking tot deszelfs voortgang in beschaving, in kunsten, in wetenschappen en in godsdienstige en zedelijke ontwikkeling. Zulk een overzigt zou niet uit staatkundige en wijsgeerige redeneringen moeten bestaan, maar uit eene kernachtige keus der gebeurtenissen, die het groote vraagstuk van de bestemming der menschheid op aarde in een helder daglicht plaatsen, en het zou tevens aldus ingerigt moeten zijn, dat het eene Handleiding ware voor verder onderzoek, terwijl het de slotsommen bevatte van de vroegere historische nasporingen.

In dat opzigt laten de Algemeene Geschiedenissen die hier in de laatste jaren zijn geschreven, nog veel te wenschen over, en schijnen zij, in plaats van het resultaat van oorspronkelijke navorschingen te bevatten, aan elkander te zijn ontleend, of uit eenig buitenlandsch werk te zijn overgenomen. De onderzoekingen der geschiedvorschers, zoo als die van niebuhr, waschmuth, hüllmann, rehuc, guizot, augustin thierry, enz. zijn hier nog als ongebruikt; terwijl zij dienen konden om de voordragt van het begrip der feiten en van het karakter der volken en tijden boven die der Schrijvers van de achttiende eeuw te verheffen.

[p. 271]

Aan die vereischten, dunkt ons, wordt in het werk dat wij nu aankondigen, meer voldaan dan in andere werken van dien aard. Het is eene geleidelijke en pragmatische voorstelling der hoofdzaken, en men vindt er over de beschaving, de godsdienst, den regeringsvorm, de kunsten en wetenschappen, der verschillende volken, méér aanduidingen dan gewoonlijk. Evenwel voldoet het ons geenszins ten vollen. Die aanduidingen konden zeker hier niet anders dan kort zijn; maar zij moesten behelzen wat het volk en den tijd bijzonder karakteriseert, en hiervoor, zoo wel als voor de aanwijzing van de overblijfselen van de oude kunst, moeten de juiste en beste bronnen zijn gebruikt geworden; doch dat schijnt niet altijd gedaan te zijn. De S. maakt van de Assyrische, Egyptische, Indische, Perzische en Chinesche oudheden en godsdienststelsels uitvoeriger gewag, doch daar zijn de echte bronnen, zoo als de werken van botta, layard, champollion, letronne, colebrooke, anquetil, burnoux, enz. niet bij aangegeven. Hier en daar zijn wel nieuwere geschriften aangehaald; maar 't zijn bronnen van de tweede hand, die gevaar doen loopen, dat men de zaken niet met die naauwkeurigheid voorstelt welke in eene Handleiding voor onderwijzers en in een Leer- en Leesboek voor Gymnasiën en Instituten vereischt wordt. In een Geschiedkundig Handboek als dit is eene volledige aanwijzing noodig der hoofdbronnen, zoo als die in het Handboek van heeren over de Geschiedenis der Oude Staten en vooral in dat van schmidt van de Algemeene Geschiedenis voorkomt. Dit stelt den onderwijzer in staat, om aan het aangestipte meer uitbreiding te geven, en den leerlingen den weg te wijzen naar de plaatsen waar zij het meer uitvoerige en meer volledige over de onderwerpen kunnen vinden.

Het is een nog niet beslist vraagstuk, hoe men de Algemeene Geschiedenis moet behandelen: Synchronistisch, dat is: in een algemeen overzigt der gebeurtenissen bij de verschillende volken in tijdvakken verdeeld; of Ethnographisch, dat is: door de geschiedenis van ieder volk afzonderlijk van haar begin af tot op haar einde of tot op onzen tijd toe te vervolgen. De Schrijver doet het Ethnographisch, zonder in het Voorberigt de reden er van op te geven. De Ethnographische méthode is de gemakkelijkste, doch heeft hare eigenaardige

[p. 272]

bezwaren: zij plaatst de geschiedenissen der verschillende volken slechts naast elkander, buiten haar onderling verband, zoodat men dikwijls genoodzaakt is om in herhalingen te vervallen, of ook om in de geschiedenis van een volk, b.v. van de Carthagers of de Perzen, van een ander volk te spreken waarvan men nog niet heeft gewaagd. Wat den tijd betreft moet men vaak van de latere tot den vroegsten weder opklimmen of teruggaan. Bij die wijze van behandeling mist men alzoo het overzigt van het geheel der wereldgeschiedenis, en de Schrijver heeft wel eene Synchronistische tafel der voornaamste gebeurtenissen geleverd, maar dat gebrek is er nog geheel niet door weggenomen. De andere méthode, om de geschiedenis der verschillende volken gelijktijdig, in perioden verdeeld, te behandelen, heeft ook wel hare moeijelijkheden, door de versnippering der verhalen van de lotgevallen der Rijken en Staten, doch zij maakt de herhalingen onnoodig, door de verschillende Natiën onmiddellijk met elkander in aanraking te brengen. Voor de Oostersche volken, zoo als de Chinezen, de Indiërs, de Assyriërs, Meders, Babyloniërs en ook Egyptenaren, tot aan hunne overheering door de Perzen, is de Ethnographische méthode genoegzaam; maar voor die der overige Natiën en Staten der Oudheid is zij minder geschikt.

De werkzame Schrijver houde ons deze aanmerkingen ten goede. Zijne inzigten omtrent den aard en de strekking der Geschiedenis in het algemeen kwamen ons juist voor, en wij wenschen hem niet alleen lust en krachten toe om voort te gaan, maar ook dat zijne Algemeene Geschiedenis, als eene der beste van onzen tijd, moge strekken om de weetgierige jeugd tot het lezen van meer uitvoerige geschiedwerken voor te bereiden.
b.