Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Mijn Roman, of verscheidenheden uit het leven in Engeland, door Pisistratus Caxton (E.L. Bulwer). Naar het Engelsch. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1853. In gr. 8vo. IV Deelen, te zamen 2058 bl. f 21-:

Dit werk bevat 2058 bladzijden, en kost f 21. -; ziedaar de redenen waarom men er zoo weinig, ja, veel te weinig van hoort spreken. Een roman van vier Deelen, of wel van vijf, - daar het vierde zich nog in twee lijvige boeken liet splitsen; - en dat in een tijd waarin heel de wereld het drok heeft, en er bij al het haastig jagen nog zoo veel tijd te kort komt! - Die uitgave mag eene groote onderneming, ja, schier een waagstuk heeten. Sir bulwer schijnt met gemak ge-

[p. 234]

schreven te hebben, en dat doet een deel wel eens uitdijen. Hij heeft rustig zijne draden afgesponnen, en zijne beeldengalerij voltooid - want zoo moeten wij zijn arbeid noemen.

Men zal dezen aanhef vrij koel vinden, als men het werk reeds heeft gelezen; doch men meene niet dat die koelheid ontstaat omdat het hier moeijelijk valt eenigen lof uit te brengen terwijl men zijne afkeuring poogt te verbloemen - neen, het is veelmeer omdat de rijkste en krachtigste woorden, die alleen voor de hulde aan meesterwerken moesten gebezigd worden, zoo vaak worden verkwist en vermorst aan allerlei vodderijen. Wij vreezen schier geene woorden te zullen vinden krachtig genoeg voor de hoogste ingenomenheid, en om het publiek te doen begrijpen dat dit werk niet alledaagsch is, niet behoort tot die drooge Engelsche boeken, die aan onze kusten jaar op jaar worden aangevoerd, en die best in hun vaderland hadden mogen begraven worden. Hoe zal ik mijn denkbeeld duidelijk maken? Welnu dan: ‘Mijn Roman’ van bulwer is een prins onder de boeken; - dat gezegde is, geloof ik, nieuw; althans het heeft nog nooit in de Courant gestaan. Nu geloof ik dat de lezer mij zal begrijpen, en ik verzoek hem elk woord van den lof en de hulde die ik aan dit werk toezwaai, te willen opvatten in zijne volle kracht en klem. Neemt deze boekdeelen met u naar het land, huisvaders en huismoeders! gij neemt een wijs vriend, een gezellig, aangenaam, boeijend, leerrijk onderhoud daarin mede. Bij den regentijd in den zomer, bij den huiselijken haard in den winter zij bulwer uw huisgenoot! Gij neemt toch anders ook wel eens drie deelen romans en een paar deelen ernstiger lectuur mede naar buiten, of doet die tegen de winteravonden op. De beelden-galerij, de verscheidenheden van Engeland te doorloopen, zoo meesterlijk geschetst, zoo treffend geteekend, bij die bezielde groepen te vertoeven, ze te genieten, er in t'huis te worden, daarvoor moet men zich den tijd gunnen, - maar niemand zal zich dien tijd beklagen. Eenvoudig, rustig is de aanvang; de eerste kennismakingen hebben niets ongemeens: maar allengs wordt het tooneel breeder, en veel rijker gestoffeerd; de karaktcrs ontwikkelen zich, en het tafereel boeit steeds meer; ja, tot de allerlaatste bladzijde toe blijft gij gaarne volgen wat zoo diep indringt in het gemoed als in het verstand, zoo zeer het gevoel beweegt als de verbeelding streelt.

[p. 235]

Boven alles onderscheidt zich dit werk door den edelen en reinen grondslag waarop het is gebouwd, het fondament van groote en verhevene beginselen, die het maatschappelijk en huiselijk leven moesten doordringen en verheffen, en die elk regtschapen mensch verkwikken en sterken waar hij ze aantreft. De wereldkennis, hier zoo ongemeen gebezigd, heeft te meer waardij omdat Sir bulwer-zelf tot de aanzienlijkste geslachten behoort, en de politieke kuiperijen in zijn vaderland door eigene ervaringen heeft leeren kennen. Doch even boeijend en treffend als hij ons den rijken, nobelen en toch eenvoudigen land-edelman schetst, ons den stedeling en den staatsman maalt, even natuurlijk geeft hij ook de beelden van lieden uit allerlei stand, tot zelfs den gewetenloozen brandstichter, den ketellapper die staatkundige tractaatjes verspreidt. Het streven onzer eeuw, het jagen naar kennis, naar magt en naar geld, geeft hij ons in zeer uiteenloopende karakters; in het teedere, reine en verheven gemoed, het dichterlijke, arme dorpgenie leonard tegenover den sluwen, arglistigen egoïst randal leslie, en deze laatste in zijn streven naar magt, tegenover den belangwekkenden, achterhoudenden egerton, die wederom zoo merkwaardig uitkomt tegen dat losse en bevallige beeld van marley. De naïve en achtenswaardige dorpspredikant bij den Italiaanschen philosooph en hunne betrekking, of het huis van den rond-gullen land-edelman met diens lieve huisvrouw en zoo diep misleiden zoon franc. De baron levi, de Mammon in persoon, de vampyr der groote wereld, naast den parvenu richard, met zijne feesten en zucht om gezien en opgemerkt te worden; de trots van een adellijk huis tegenover den niet min onbuigzamen burgertrots van de avenels. Dat alles gaat voorbij u, of, liever, in dit alles leeft en zweeft gij voor een tijd, terwijl bulwer u leert opmerken, verstaan en voelen, met die hem eigene gave van fijne onderscheiding en diepte van doorzigt. Hij beschouwt de wereld te gelijk met het oordeel des waren wijsgeers en het geloof van den Christen. Hij toont u haar woelen en worstelen, om er levenswijsheid uit op te zamelen. Ja, ware levenswijsheid, geboren uit ervaringen van allerlei aard, en opgezameld door een wijsgeerig denker als bulwer, dat is niet wat elke uit het Engelsch vertaalde roman ons biedt. Voor dezen zal elk lezer den Vertaler en Uitgever dankzeggen, terwijl wij 't het meesterstuk van den Schrijver achten. De vertaling heeft zeer veel goeds,

[p. 236]

en was moeijelijk; slechts op enkele plaatsen stuit men op eene te letterlijke vertaling, waardoor het Hollandsch dáár onbegrijpelijk wordt, en te dikwijls op eenigzins platte woorden. Wij hadden, om het belangrijke van den inhoud, dit uitnemend werk minder kostbaar gewenscht dan de keurige uitgave het nu heeft gemaakt; mogt het nogtans in vele huizen opgenomen worden, als eene parel van zeldzame waarde, en het sieraad van elke huis-bibliotheek.