Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Vrouwenleven. Zangen des geloofs en der liefde, door R. Bennink Janssonius. Te Groningen bij P. van Zweeden. 1853. In 12mo. 80 bl. f 1-50.

Behoort het niet onder de gunstige verschijnsels onzer dagen, dat de aandacht meer dan vroeger op de verhevene roeping van de zwakkere helft van ons geslacht gevestigd wordt? Getuigt menig geschrift, in de letterkunde van verschillende volken in den laatsten tijd verschenen, niet, hoe men meer algemeen doordrongen wordt van de overtuiging, dat de vrouw een onberekenbaren invloed uitoefent? - Wat adolphe monod, julia kavanagh, mynster en zoo vele anderen over de Vrouw en het Vrouwenleven geschreven hebben, is bekend.

[p. 222]

Door bekwame pennen is hun werk in onze letterkunde overgebragt, en wij twijfelen niet of deze en meer dergelijke werken hebben ook tot ónze vrouwen den weg gevonden. Was het dan vreemd, dat ook de Christelijke Dichter de aanblazing gevoelde van den magtigen tijdgeest, die hier de geest des Heeren is? De bundel van den Dichter bennink janssonius - dien wij eer wegens te groote karigheid dan van te milde mededeelzaamheid in het schenken zijner poëzij hebben aan te klagen - mag zeker met belangstelling worden ter hand genomen. Had hij niet reeds in zijne Jonge Dooden getoond dat hij een oog en hart heeft voor vrouwenlijden, als hij aan moeders bij de graven harer kleinen den troost des Christendoms in liefelijken vorm aanbood? En wat wordt ons hier geboden? Wij geven den inhoud op. Vrome jeugd; Belijdenis des geloofs; Vóór 't Avondmaal; Op Palmzondag; Verborgen Deugd; Bij een Graf; Te licht; Het Feest; Weldoen; De huiszittende Arme en de Bedelaar; Vrouwen-Vereenigingen; Het weenende Kind; Het Krankvertrek; De Troosteres; Kinderen; Nonna; Moederweemoed; Een Kind; Kinderlijke Voorbidding; De Profetes Anna; Blijde Grijsheid. De Dichter doorloopt al de tijdperken van het leven der vrouw, en houdt den blik op haar gevestigd van hare kinderdagen af tot aan hare grijsheid, om haar gade te slaan in de verschillende betrekkingen waarin zij zich heeft te bewegen. Dat het een Christelijke geest is die in de liederen ademt, laat zich reeds verwachten. Het Christendom dat hier wordt geschetst, bestaat niet in klagten en zuchten over menschelijke verdorvenheid, maar verschijnt als eene kracht, die in de vrome jeugd geen traan dan die van dankbaarheid over de liefde des Zaligmakers doet weenen; die straks dringt tot het openlijk belijden van het geloof; die later tot werken, en in lijden tot ootmoedige liefde spoort, en die nog in de grijsheid met blijdschap het goede des levens doet genieten. Voor zulk een Christendom weet de Dichter belangstelling en liefde in te boezemen. Zij alleen zullen niet voldaan zijn die meenen dat weekelijkheid en sentimentaliteit en een ijver voor begrippen, welke voor 't vrouwelijk hart geene beteekenis hebben en door haar brein niet kunnen worden verstaan, de onbedriegelijke kenmerken der vrouwelijke vroomheid zijn. En het is niet in den trant van vertoogen en berijmde Verhandelingen, dat de Dichter zijne denkbeelden uit-

[p. 223]

eenzet. Het zijn grepen, die hij doet uit het leven. Hij doet de Christelijke vrouw zien in de eenzaamheid, in de kerk, bij het avondmaal, maar ook in het krankvertrek, bij en op het leger der smarte, maar ook in de feestzaal, maar ook in de huishoudkamer in het midden van echtgenoot en vrolijke kinderen, maar ook in het verblijf der armen. De kloosterachtige wereldverachting wordt hier niet aangeprezen. In de rijke jonkvrouw, die in haar prachtig rijtuig, gedoscht met paarlen, goud en hermelijn, zich naar hare winterpartijen begeeft, erkent hij daarom niet minder den Christelijken geest, dan in den verachten bedelaar, die de werken van Christelijke ootmoed en liefde verrigt, en in den arme, die den zegen des gebeds zich waardig toont. Het is aan alle stukken - al is de dichterlijke waarde verschillend - te bespeuren dat de Auteur telkens uitging van hetzelfde beginsel, en zich overal een zelfde doel voor oogen stelde. En is hier ook de meeste verscheidenheid van onderwerp en wijze van behandeling, zoodat elke zweem van eentoonigheid is uitgesloten; er heerscht de hoogere eenheid des geestes in, die alles doordringt en met de meeste ongedwongenheid dienstbaar maakt aan het hoogere. Is dat de geest van het boekske - zullen wij dan wel veel behoeven te spreken over den vorm? Wie des Dichters Lentebladen kent, zal gewis onze uitspraak niet betwijfelen, wanneer wij dien altijd vloeijend, meestal liefelijk en dikwijls krachtig heeten, naar gelang van het behandelde onderwerp. En die onderwerpen zijn altijd belangrijk, gelijk men heeft kunnen opmaken uit de hierboven aangegeven titels. Onder de meest lyrische stukken rangschikken we in de eerste plaats Nonna, onder de muzijkaalste Bij een graf, dat we gaarne door onze komponisten nevens het allerliefste Kinderen op muzijk zouden zien gezet, waarom we 't hier laten volgen, ook als eene proeve van des Dichters zoetvloeijendheid.

o Kindren zijn bloemen,

Geplant door den Heer;

Hoog houdt Hij ze in waarde,

En zorglijk en teêr

Zendt Hij er op aarde

Een Engel bij neêr;

Die waakt bij het bloemtjen,

Als 't slaapt in den knop;

[p. 224]

 

Die houdt het verborgen

 

In nachten van zorgen,

 

En wekt in den morgen

 

Met kusjens het op.

 

Die blaast met zijn lippen

 

Het stof van 't fluweel

 

Van kelk en van blaadjens,

 

En zuivert de zaadjens,

 

En steunt onder 't wieglen

 

Den tengeren steel;

 

Die kweekt het en schenkt het

 

Den schittrendsten glans,

 

Die pleegt het en drenkt het

 

Met dauw van den trans;

 

Dan aâmt het zijn geuren,

 

Dan spreidt het zijn kleuren

 

Voor allen ten toon,

 

En 't bloemtjen vol onschuld, -

 

Wat schittert het schoon!

 

Bewaak het, o Engel!

 

De schoonheid is teêr;

 

Een rukvlaag - niets meer -

 

Brak 't af van den stengel -

 

En 't bloemtjen, zoo teêr,

 

Wie brengt het ons weêr?

Wij kunnen dus deze Zangen des Geloofs en der Liefde niet anders dan aanprijzen. Het doel met de uitgave beöogd laat zich ligtelijk omschrijven, en verdient allen lof; het bundeltje kan tot een blijvend geschenk dienen voor die jonge dochteren, welke tot lidmaten der Kerk zijn aangenomen. Geen beter cadeau bijna is haar aan te bieden, - en zeker zal het bij velen niet ontbreken. Ouders en opvoeders bevelen wij het daartoe bij het naderende Paaschfeest met volle ruimte aan: hunne lievelingen zullen er hun gewis dankbaar voor zijn, en er door worden opgebouwd ook na de gewigtigste ure des levens. Het is ook niet enkel het dichtstuk Belijdenis des Geloofs - dat wij onder de beste naast Nonna en Het Krankvertrek stellen - dat toont welken blik de Dichter in het hart der vrome maagd in een der plegtigste stonden van haar leven heeft geslagen; maar met hetzelfde genot zal zij ook in rijperen leeftijd het boekje ter hand nemen, als zij in ruimer of enger kring wordt geroepen om te doen wat hare hand

[p. 225]

vindt te doen. Het is in één woord een bundeltje dat geene onzer beschaafden, wier hart voor poëzij en Christelijk geloof geopend is, op haar porte-livre mag laten ontbreken. Het zal er integendeel een sieraad van uitmaken, gelijk het in menig oogenblik des levens zal strekken om het inwendige leven te verhoogen en te veredelen. Aan poëzij als deze geven wij den naam van Christelijke; aan haar kennen wij kracht en invloed op het leven toe.
x.