Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 163]

Bijdrage tot het onderzoek naar de oorzaken der geslachts-verhouding bij de geboorten, door L. Janse, Bz., Directeur der Gasfabriek, Lector in de Natuurkunde, Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Te Middelburg, bij de Gebroeders Abrahams. 1853. In gr. 8vo. 171 bl. f 3-75.

Wie nog mogt twijfelen aan het streven der Natuur- en Geneeskundige Wetenschappen naar positieve kennis, behoeft slechts een blik te slaan op de pogingen om door de statistiek eene grondige kennis te verkrijgen van de wetten der Natuur, en van de oorzaken der voorkomende afwijkingen, in reeksen en getallen die, zonder eene beredeneerde statistiek, voor de uitkomsten van normaalwetten zouden worden aangezien.

Het vraagpunt, tot welks beantwoording deze bijdrage bestemd is mede te werken, is de bijkans vaste verhouding, die men waarneemt in het verschijnsel, dat de mannelijke geboorten de vrouwelijke geboorten overtreffen.

Het is wel de moeite waard, dat wij den hoofdinhoud van dit met veel zorg bewerkt geschrift hier kortelijk mededeelen; het kan den lezer ook een denkbeeld geven van den veelbeteekenenden omvang der vruchten van de statistiek.

Eerste Hoofdstuk. Leer der oorzaken, waardoor het geslacht der nakomelingen zou benadeeld worden. § 1. Verhouding der geslachten bij de dieren en den mensch. Bij de dieren is de geslachtsverhouding verschillend; zoo is zij, b.v., bij de zwemvogels nagenoeg gelijk; bij de herkaauwende dieren is het getal der mannelijke geringer; [bij het kattengeslacht vindt men 20 katten tegen éénen kater]; bij de visschen overtreffen de mannelijke de vrouwelijke nagenoeg met het dubbele. Bij de menschen schijnen 17 jongens tegen 16 meisjes geboren te worden. - § 2. Verhouding der conceptiën. Ook hierin schijnt dezelfde verhouding ongeveer plaats te hebben als bij de geboorten, en is er welligt een geringer verschil (?) wegens de grootere moeijelijkheden bij de geboorte van jongens, ten gevolge van de grootte des hoofds. - § 3. Oorzaken der geslachtsbepaling. De constitutie of de invloed van het gestel schijnt te leeren, dat sterke constitutiën meer jongens voortbrengen, vooral bij groote werkzaamheid der ouders. Ook

[p. 164]

de vruchtbaarheid doet in de tweeling- en drielinggeboorten eene grootere hoeveelheid mannelijke geboorten opmerken. De invloed der eerstgeboorte op het geslacht der volgende kinderen zal wel betwijfeld mogen worden; ofschoon men heeft gewild, dat door de eerste zwangerschap een zekeren typus aan de geslachtsverrigtingen der vrouw zou worden medegedeeld. - § 4. Steden en Platteland. De statistiek doet gelooven, dat er betrekkelijk steeds meer jongens in de steden dan op het platteland geboren worden. - § 5. Vergelijkende verhoudingen voor Middelburg en Brouwershaven. - § 6. Jaren van oorlog en vrede. In jaren van oorlog moet die verhouding eveneens ter gunste van de mannelijke geboorten blijven bestaan. - § 7. Polygamie en polyandrie. Bij de eerste schijnen minder mannelijke geboorten plaats te vinden; bij de polyandrie blijkt het, uit verschillende waarnemingen, dat meer jongens worden ter wereld gebragt. - § 8. Stammen en rassen. Hier leert het onderzoek, dat bij vermenging van rassen niet slechts krachtiger voorwerpen, maar ook betrekkelijk meer jongens worden geboren. Opmerkelijk is het vooral, dat de Joden vruchtbaarder zijn dan de Christenen; dat de sterfte bij hen minder is; en dat de verhouding van mannelijke tot vrouwelijke geboorten zich bij hen meer dan elders ter gunste der eersten openbaart. - § 9. Jaargetijden in het algemeen. Hun invloed wordt uitgedrukt in de volgende vijf paragraphen. - § 10. Jaarlijksche temperatuur. Het klimaat schijnt geenen belangrijken invloed uit te oefenen. - § 11. Maandelijksche geboorten. In de zes wintermaanden hebben veel meer geboorten plaats, dan in de zes zomermaanden. In ons Land valt het maximum in Maart en het minimum in Augustus; derhalve is de maand Mei het gunstigste, de maand October het ongunstigste voor de conceptiën. - § 12. Maandelijksche huwelijken. Deze paragraaf staat ook in verband tot de volgende. - § 13. Maandelijksche huwelijken voor Middelburg, met betrekking tot de maandelijksche geboorten. Het tijdstip der huwelijksvoltrekkingen toont weinig invloed uit te oefenen op de verdeeling der geboorten. - § 14. Maandelijksche geslachtsverhoudingen. Het grootste aantal mannelijke geboorten valt, zoo het schijnt, in het grootste aantal geboorten, en het grootste aantal vrouwelijke geboorten, daarentegen, in de geringste hoeveelheid geborenen. De meeste vrouwelijke geboorten hebben

[p. 165]

plaats in de maanden waarin de minste geboorten over het algemeen geschieden. - § 15. Vergelijking der geboorteverhoudingen met de temperatuur. De geboorten schijnen te verminderen als de temperatuur toeneemt; en omgekeerd. - § 16. Echte en onechte geboorten. De verhouding der echte geboorten overtreft verre die der onechte; maar de conceptiën in en buiten het huwelijk toonen geen invloed daarvan aan op de geslachtsverhouding. - § 17. Beschaving. In beschaafde landen neemt de vruchtbaarheid standvastig af; eveneens de geslachtsverhouding der geboorten. - § 18. Ouderdom der ouders. De meerdere ouderdom van één der ouders blijkt op de geslachtsverhouding der geboorte eenen overwegenden invloed uit te oefenen. - § 19. Waarnemingen op den ouderdom. - § 20. Waarnemingen van höfacker en sadler. - § 21. Waarnemingen voor Pruissen.

Tweede Hoofdstuk. Nieuwe waarnemingen betreffende den invloed van den ouderdom der ouders op het geslacht der kinderen. - § 22. Inleiding. - § 23. Wijze van waarneming. - § 24. Hoofdresultaten. Deze en de volgende paragraphen zijn geheel gewijd aan statistieke opgaven, als: - Vruchtbare huwelijken; 1^o. gerangschikt naar den ouderdom des mans, 2^o. naar den ouderdom der vrouw. - Huwelijken van welke geene geboorten opgegeven zijn. - Vruchtbare huwelijken. - Ouderdom der ouders bij de huwelijksvoltrekking; 1^o. arithmetisch verschil in het algemeen, 2^o. id. in het bijzonder. - Arithmetisch verschil in den ouderdom der ouders. - Wezenlijke ouderdom der ouders. - Betrekkelijke vruchtbaarheid der huwelijken. - Invloed van den betrekkelijken ouderdom der ouders. - Betrekkelijke ouderdom der ouders. - Invloed van weduwnaars en weduwen. - Invloed van den ouderdom der ouders op de eerstgeborenen en de opvolging der geslachten. - Ouderdom der ouders bij de geboorte der kinderen. - Vergelijking van de verhoudingen van den ouderdom der ouders bij de huwelijksvoltrekking en bij de geboorte der kinderen.

Eindelijk volgen het Besluit, en de Aanteekeningen.

Ziedaar eene opgave van den inhoud; doch om haar goed te verstaan dient men zelf het boek te raadplegen.

Ref. beschouwt dit werk als eene belangrijke bijdrage tot de leer der statistiek, en den Schrijver komt lof toe voor dien

[p. 166]

droogen, vervelenden, moeitevollen, en niet dankbaren, maar toch nuttigen arbeid. Het boek bevat verschillende tabellen, en eene uitslaande plaat, die hare verdienste heeft voor de kennis van de betrekkelijke vruchtbaarheid der huwelijken. De geheele arbeid getuigt van groot geduld en vlijt.

Intusschen mogen wij niet onopgemerkt laten, dat het werk wel eenigzins mank gaat aan te groote breedvoerigheid: voor sommige rubrieken ware alleen het resultaat des onderzoeks, dunkt ons, voldoende geweest. Maar 't geen zeer te bejammeren schijnt, is het ontbreken van het geneeskundig element. Immers men mist hier geheel de nasporing van physiologische invloeden, zoo als, b.v., die van den algemeenen gezondheidstoestand, van de verbeelding, voorstelling en ziels-indrukken der moeders, welke bij den ouderdom der ouders, bij den echten en onechten staat, bij den ongelijken ouderdom der ouders, wel verdienden genoemd te worden. Wel is het waar, dat de onderzoekingen daaromtrent geene statistieke opgaven zullen verschaffen; maar men mag toch zulke momenten niet onaangeroerd laten, zoo als de Schrijver dan ook, hier en daar, ze herinnerd heeft, als het onwillekeurig aan hem scheen opgedrongen te worden. Het schijnt Ref. toe, dat het vruchtbaarste terrein tot verklaring der vruchtbaarheid en geslachtsverhouding der geborenen dát is: van de voeding, leefwijze, zeden, ligchamelijke en zedelijke ontwikkeling, maatschappelijken toestand, verkeering der volkeren, enz. Blijkbaar toch is het, dat, b.v., in steden de vruchtbaarheid grooter is en de geslachtsverhouding anders dan op het platteland, en daarin vinden wij grond te veronderstellen, dat de door den Schrijver behandelde vraag nagenoeg geheel in het gebied van den zedelijken en ligchamelijken toestand der menschen ligt opgesloten. Het is, naar Referents gevoelen, bijkans aan geen twijfel onderhevig, dat de overwegende genegenheid der echtgenooten zich uitdrukt in het geslacht, en zelfs in het ligchaam en den geest der kinderen; zoodat men niet zelden een ongeoorloofden hartstogt in het kind zal erkennen; ten bewijze van den grooten invloed, dien psychische toestanden in dezen kunnen uitoefenen. Het ligt geenszins binnen den kring der statistieke waarnemingen, maar wel degelijk binnen dien eener beredeneerde statistiek.

De Schrijver beweegt zich natuurlijk enkel op statistisch

[p. 167]

gebied, en wij kunnen aan hem geene eischen doen als geneeskundige, maar zouden toch de zamenwerking in zulke gevallen met een kundig geneesheer gewenscht achten.

De uitvoering doet de pers der Heeren abrahams alle eer aan en mag uitstekend worden genoemd. De prijs schijnt oppervlakkig hoog te zijn, maar is het inderdaad niet.

v.