Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Groot en Goed. Prenten-Magazijn voor de Jeugd, tot nut en uitspanning. N^o. 1-10. Te Purmerende, bij J. Schuitemaker. 1853. In gr. folio. f 2-25.

De Uitgever-zelf schetst dit eenvoudig, maar niet onbelangrijk werk in een Vóórwoord. Zijn oogmerk is geweest: eene Verzameling van prenten voor jonge kinderen te leveren, door welke hun, als spelende, beginselen van kennis en wetenschap worden medegedeeld. Om algemeen verkrijgbaar te kunnen worden moesten zij goedkoop zijn. Pronkstukken van teekening en gravure, fraaije proeven van houtsneê-druk kon hij voor lagen prijs niet aanbieden, maar fraaije afbeeldingen zijn

[p. 143]

ook tot bereiking van het oogmerk niet volstrekt noodig. Het komt op de boven- en bijschriften méér aan dan op de afbeeldingen, die voldoende zijn wanneer zij den inhoud der eersten aanschouwelijk, en daardoor 't van buiten leeren gemakkelijk maken. Had hij fraaije gravuren en drukken willen leveren, dan ware de onderneming mislukt door hare kostbaarheid, of de prijs der prenten had niet goedkoop genoeg kunnen zijn voor mingegoeden. Dit is nagenoeg de korte inhoud en strekking van 't geen op eene der binnenzijden van den omslag van elk Nommer gedrukt staat, en het werk komt daarmede overeen. De waarde der afbeeldingen, zoo in teekening als gravure, is verschillende. Van een gedeelte schijnen de houten reeds zeer oud te zijn, van een ander gedeelte (het grootste) zijn ze nog geheel nieuw; wij vinden echter, hoezeer de afbeeldingen geene aanspraak maken op fraaiheid, dat er onder de nieuwe gravuren, die over het algemeen behagelijk zijn, méér dan eene is, in N^o. 8 en 9 b.v., die fraai zou mogen heeten, wanneer aan den druk meer kosten en tijd hadden besteed kunnen worden. Intusschen komt het inderdaad bij jonge kinderen weinig op de kunstverdienste der prenten, maar hoofdzakelijk dáárop aan, dat ze hen voldoen en hunne nieuwsgierigheid opwekken. In verband met den tekst - en de onmisbare moederlijke leiding, want uit eigen aandrift leeren de kleinen niet uit het hoofd - is het werk voor jonge kinderen inderdaad een aangenaam en nuttig geschenk, waarmeê ze lang kunnen bezig zijn. De inrigting er van is doelmatig. Het werk bevat 192 prenten en daarop omstreeks 1000 afbeeldingen. Elke afbeelding heeft boven zich een woord in proza, en beneden een klein, eenvoudig versje, tot verklaring van den inhoud. Boven elk historisch feit uit de Vaderlandsche Geschiedenis is ook het jaartal genoemd, waarin het feit heeft plaats gehad. Dit laatste vooral is zeer nuttig. De 192 prenten zijn, soort bij soort gevoegd, in tien gekleurde, stevige omslagen, en de inhoud van elken omslag staat op den voorspiegel gedrukt. Zij betreffen: N^o. 1. de Vaderlandsche Geschiedenis, met 120; N^o. 3. de deugden en spelen, met 86; N^o. 4. de Natuurkunde, met 48; N^o. 5. de Bijbelsche Geschiedenis, met 192; N^o. 6. de Spreekwoorden, met 48; N^o. 7. de Dierenwereld, met 168; N^o. 8. de levens van beroemde Nederlanders, met 64; N^o. 10. eenige neringen en vertellingen, met 56 afbeeldingen. N^o. 2 bevat, voor de Aardrijkskunde, 28 landkaartjes en 84 afbeeldingen, en in N^o. 9 ontvangt men zestien geïllustreerde liedjens met bijgevoegde tweestemmige muzijk. Dit laatste Nommer is minder voor kleine kinderen berekend, maar kan tot eene proeve strekken van soortgelijke prenten voor gróóte kinderen niet alleen, maar zelfs voor volwassenen. Mét den Uitgever en de Besturen van Genootschappen, die hem (zegt hij) voorstellen hebben gedaan, om ook in andere bepaalde rigtingen te doen arbeiden, - b.v. voor die behoeftigen wier belang 't medebrengt eenige werktuig- of landbouwkundige kennis te bezitten, of ook in 't algemeen tot aanprijzing van matigheid en wering van misbruik

[p. 144]

van sterken drank - gelooven wij, dat werkelijk zulke goedkoope verzamelingen van afbeeldingen en tafereelen, wanneer zij plan- en doelmatig gekozen en geordend, goed geteekend en gegraveerd, en door goede duidelijke bijschriften toegelicht of verklaard worden, ook door volwassenen van den minderen stand gretig gezocht zullen worden, en invloed kunnen hebben op hun werken en leven, ten hunnen voordeele en nutte. - Ten aanzien van de kinderprenten leest men op den omslag: ‘dat deze Collectie als compleet beschouwd wordt’; maar dat is verkeerd. De verzamelingen van historische afbeeldingen vooral hebben aanvulling noodig: er ontbreekt véél aan eer zij voor compleet zijn te houden. Als de Uitgever zijn werk geheel aan het doel wil zien beantwoorden, ga hij vlijtig voort tot die verzamelingen, onder de leiding van een bekwamen geschiedkundige en een knappen teekenaar, steeds nieuwe centsprenten te leveren; dan zullen eenmaal dááruit alle de belangrijke feiten der Vaderlandsche Geschiedenis, in Chronologische orde, door de kinderen aan moeders schoot al spelende in het geheugen kunnen opgenomen worden.

De bijschriften op rijm zijn kort en eenvoudig, maar konden ten deele levendiger zijn. Voor het grootste gedeelte (N^o. 1, 5, 7, 8 en 10) zijn ze in de alexandrijnsche maat, die voor jonge kinderen wat lang en niet los genoeg is. Het zal goed zijn als voor de bijschriften onder verder te leveren afbeeldingen (vooral de historische) kortere versmaten worden gebruikt. Naar mate die, bij herdruk, in de verzamelingen op hare plaatsen worden ingevoegd, zal ook dáárin eene aangename afwisseling van maat ontstaan. In de N^os. 3, 6 en 9 echter vindt men de verscheidenheid van kortere maten, die 't van buiten leeren zoo gemakkelijk maakt. De versjes in die Nommers zijn meest allen zoetvloeijend en lief. De N^os. 2 en 4 hebben bijschriften in proza. In sommigen van die onder de afbeeldingen van steden is verzuimd het aantal inwoners te noemen; maar dat is bij volgende drukken ligt te herstellen.

In het algemeen vinden wij 't een goed en vernuftig denkbeeld van den Heer schuitemaker om kinderprenten aldus tot leerzame geheelen te verbinden, en verdient hij lof voor 't geen reeds nu, bij onvoldoende middelen, door hem geleverd is, en ondersteuning voor het vervolg. Het werk zal vollediger en de gravuren zullen beter worden, naar mate het meer bijval en aftrek vindt. Alles komt nu aan op het debiet, dat groot moet wezen reeds alleen om de kosten te dekken; want de tien kapitale, sierlijke Nommers in stevig, met gekleurd papier omplakt bord, zijn uiterst goedkoop voor dien geringen prijs van f 2.25. Wij zouden bijkans denken, dat hij 't werk te goedkoop heeft gesteld. Hoe dat zij, wij bevelen het zéér in de algemeene aandacht, en wenschen er den ruimst mogelijken aftrek aan toe, opdat de Uitgever kunne voortgaan 't te verbeteren en vooral 't historische gedeelte volledig te maken.