Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

[p. 713]

Boekbeschouwing.

Drie Leerredenen door H.G. van Nouhuys,Predikant te Oisterwijk. Uitgegeven ten voordeele van het op te rigten Instituut te Tilburg. Te 's Hertogenbosch, bij H. Palier en Zoon. 1852. In gr. 8vo. VI en 91 bl. f 1-:

Deze Leerredenen zijn, blijkens den titel, uitgegeven ten voordeele van het Instituut te Tilburg, hetwelk in den loop dezes jaars, ten gevolge van de ijverige bemoeijingen van den Eerwaarden Dr. schotel, tot stand is gekomen. Te Tilburg bestaat nog eene Protestantsche Gemeente; maar zij is klein en steeds verminderende. Zonder krachtige middelen tot haar behoud zou zij, naar menschelijke berekening, spoedig geheel te niet gaan. De zorg voor hare instandhouding bragt haren Predikant op het gelukkige denkbeeld om eene inrigting van onderwijs in haar midden te stichten. Doch hoe zulk een plan verwezenlijkt; daar in de Gemeente-zelve de daartoe benoodigde fondsen ontbraken! Maar de zaak, die men voorhad, gold niet de Gemeente van Tilburg alleen - zij gold ook de gansche Nederlandsche Hervormde Kerk. Gedachtig aan hetgeen bij ons voor het ver gelegen Turin verrigt was, mogt men met eenige hoop op een goeden uitslag een beroep doen op de liefdadigheid van alle belangstellende Protestanten, nu het de instandhouding eener eigene Gemeente betrof. Dat beroep werd gedaan, en de uitkomst heeft de verwachting van Dr. schotel en zijne vrienden niet beschaamd. Door de onbekrompen medewerking van velen werd eene som bijeenverzameld, die der Gemeente van Tilburg vergunde, niet alleen om een bekwamen onderwijzer aan te stellen, maar ook om een voor het Instituut geschikt gebouw aan te koopen. Om het duurzaam bestaan der Inrigting te verzekeren, wordt er echter nog meer dan de bijeenverzamelde gelden vereischt. Wij wenschen ook dáárom, dat de bundel die voor ons ligt, door velen gekocht moge worden.

Al waren de Leerredenen van den Heer van nouhuys niet tot een liefdadig doel uitgegeven, zij zouden evenwel alle aan-

[p. 714]

prijzing verdienen, om de rijkheid van inhoud, helderheid van bewerking, zuiverheid van taal en warmte van gevoel.

De eerste Leerrede, onder het opschrift: ‘de dwaasheid der Godverzaking’, handelt over Ps. xiv: 1^b: de dwaas zegt in zijn hart: daar is geen God. In de eerste plaats wordt het denkbeeld der Godverzaking ontwikkeld. Ten tweede wordt de dwaasheid der Godverzaking met hare heillooze gevolgen in het licht gesteld. Eindelijk worden de verschillende wegen aangetoond, welke den mensch tot Godverzaking kunnen brengen. - De tweede Leerrede heeft tot tekst: joh. xviii: 38^b: wat is waarheid? De Schrijver staat eerst stil bij die vraag; toont dan aan, dat zij op zedelijk en godsdienstig gebied eene uiterst gewigtige en gepaste vraag mag heeten; onderzoekt vervolgens, van wien en waar men op deze vraag een bevredigend antwoord kan verwachten; en gaat eindelijk na, onder welke voorwaarden wij de waarheid kunnen zoeken, met de hoop van haar te zullen vinden. - In de derde Leerrede wordt gesproken over het woord: laat ons de onderlinge bijeenkomsten niet nalaten, gelijk sommigen de gewoonte hebben. Hebr. x: 25^a. Eerst worden de gegrondheid dier vermaning aangetoond en de redenen ontvouwd, waarom de onderlinge bijeenkomsten niet moeten worden nagelaten; vervolgens wordt onderzocht welke de oorzaken zijn, dat sommigen die vermaning niet opvolgen, en ten slotte wordt overwogen, hoe men aan die vermaning op de regte wijze zal beantwoorden.

Al deze deelen in de drie Leerredenen bestaan uit een aantal onderdeelen, die echter niet altijd aan den tekst-zelven zijn ontleend.

De mededeeling van een klein gedeelte van de eerste Leerrede (bl. 24 en volg.) zal wel voldoende zijn om onzen goeden dunk over het bundeltje te regtvaardigen. Het bewijs leverende dat de Godverzaker dwaas is, omdat hij eene overtuiging verloochent, die onmisbaar is voor den vrede der ziel in leven en in sterven, en zich-zelven, daarentegen, eene overtuiging opdringt, die heilloos en rampzalig is voor tijd en eeuwigheid, zegt de Eerw. van nouhuys onder anderen: ‘Bij de gedachte aan God leven duizenden en millioenen zielen. Die gedachte is een steun en staf op den vaak gladden en steilen levensweg; die gedachte vervult den boezem met moed en troost en hoop; die gedachte is een plechtanker op

[p. 715]

de stormige levenszee. Is er geen God, dan is er ook geene eeuwigheid! - En wat is de ziel, zonder geloof en hoop, ook voor het volgend leven! Wat is de mensch, bijaldien het leven eindigt met het graf! Hoe zalig is het hem, dat hij aan gindschen oever nog een vaderland mag wachten, waar het onvolmaakte zal zijn te niet gedaan, en waar de kommer der aarde met eeuwige vreugde zal verwisseld worden! O! dwazen zij, die zich-zelven de overtuiging trachten op te dringen, dat er geen Opperwezen is! Van welk eene rust, van welk een troost, van welk een zalig genot berooven zij hunne zielen! Het leed en de tegenspoed dezer wereld drukken hen met dubbele zwaarte neder. Waar de geloovige het oog tot eenen Vader in den Hemel wendt, daar stuit de blik van den twijfelaar en ongeloovige op een blind noodlot, dat met zijnen jammer lacht en waarvoor hij zijn hart niet kan uitstorten. En, al kan hij levenslang met zijn geliefkoosd denkbeeld eene valsche rust in zijn binnenste bewaren, o! er komt gewis een tijd, dat zijne oogen zullen opengaan en hij het vreeselijke van zijnen toestand zal inzien. Wanneer hij, op het ziekbed geworpen, de ure des doods ziet naderen en de betooveringen der zinnelijkheid zwakker en zwakker worden, - dan begint weêr de lang gesmoorde stem van het geweten hare regten te hernemen; dan verkondigt het (zij) met donderende kracht een' God, dien hij gewenscht had, dat niet bestond; dan predikt zij hem eene vergeldende eeuwigheid, die hij zich opgedrongen had een droombeeld te zijn; dan bestormt zij hem met aanklagt op aanklagt en doet hem in de laatste ure folteringen eener zedelijke pijnbank ondervinden, die door geene woorden zijn uit te drukken! Er zijn voorbeelden genoeg, M.H.! van menschen, die in hun leven God en de eeuwigheid uit hunne gedachten poogden te bannen en die op hun sterfbed door de ontzaggelijkste zieleangsten en de onuitsprekelijkste gewetensknagingen gefolterd werden; misschien zijn er wel onder u, die zulke voorbeelden bij name kennen, - en dat zijn nog slechts de gevolgen der Godverzaking in dit leven! Maar hoe het dáár zal zijn, waar het ontsluijerd oog des stervelings nog niet kan doordringen; hoe dáár de ziel, losgemaakt van alle zinnelijke banden en zonder geloof aan God te moede zal zijn; hoe zij dáár, als in eene zee van rampzaligheden gedompeld, zich-zelve vervloeken en haar aanzijn

[p. 716]

verwenschen zal: - Broeders en Zusters! wij kunnen er niet aan denken, zonder dat eene kille huivering ons door de leden vaart! En alleen de dwaas, die voor alle rede en waarheid hart en oogen sluit, alleen hij kan zeggen: “Er is geen God!”’

Ref. gelooft te kunnen eindigen met de verzekering, dat de koopers van deze Leerredenen niet alleen het Instituut te Tilburg, maar - indien zij ze met aandacht lezen - ook zich-zelven zullen bevoordeelen.