Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

Het Evangelie van Johannes,gebragt in huizen en harten. Een godsdienstig en wetenschappelijk dagboek voor beschaafde Christenen, nagelaten door G.H. van Senden,in leven Theol. Doct., Ridder der Orde van den Nederl. Leeuw, Lid van vele binnen- en buitenl. geleerde Genootschappen en Predikant te Zwolle.

[p. 670]

Uitgegeven door g.h. van senden, Pred. te Leur. Aflev. 4-8. Te Zwolle, bij W.E.J. Tjeenk Willink. 1853. Bij inteekening f :-12½ per vel.

Met genoegen ontvingen wij deze vervolgen van van sendens verklaringen van johannes' Evangelie, en hervatten hare aankondiging, die echter, bij den rijkdom der zaken, maar vlugtig kan zijn.

Deze Afleveringen bevatten: de kranke, bij den vijver van Bethesda genezen. De voorstelling is hoogst eenvoudig en even duidelijk de ontwikkeling van jezus verdediging van het werk der liefde op den Sabbath verrigt. Des Schrijvers eschatologische opvatting van de uitdrukkingen des Heeren is door groote gemakkelijkheid gekenmerkt. Ongemeen helder is de beschouwing van jezus getuigenis aangaande zich-zelven. joh. v: 31-47. Bij het lezen werd ons leedgevoel vernieuwd, dat het Apologetisch werk, hetwelk wij onder het voortreffelijkste rekenen, dat uit de pen des begaafden mans gevloeid is, onvoltooid is gebleven. - De wonderdadige spijziging wordt praktikaal toegelicht, en wij vereenigen ons geheel met des Schrijvers opvatting van het doel, waarmede jezus over de woelende baren Zijne discipelen naderde, die in den stormachtigen nacht de Galilesche Zee overstaken.

Minder voldoet ons de voorstelling van jezus als het brood des levens; joh. v: 33-59. Naar ons gevoelen is hier te vlugtig over den diepen zin van het woord des Heeren henengegleden, en had er van de vergelijking tusschen het manna uit de woestijn en het brood des hemels dat de Heiland aanbood, beter partij kunnen getrokken worden, om het geestelijk voorgestelde Evangelie tegen het zinnelijk opgevat Mozaïsme te doen uitkomen. Met groot genoegen lazen wij de beschouwing der gevolgen van jezus rede te Kapernaum, en van het belangrijke onderzoek des Schrijvers bij deze gelegenheid, zullen wij een gedeelte laten volgen:

‘Tot die verschijnselen in de menschenwereld, welke inzonderheid belangstelling verdienen, behoort vooral de koelheid, die velen omtrent het Evangelie betoonen; het ongeloof, waarmede sommigen het verwerpen; de vijandschap ook, waarmede enkelen het bestrijden. Een ieder, die niet bij het uitwendige staan blijft, maar tot het inwendige doordringt, en

[p. 671]

de oorzaken wil leeren kennen van hetgeen bestaat en gebeurt, vraagt, natuurlijk, naar de reden hiervan; en deze moeten liggen òf in de Christelijke Godsdienst zelve, òf in de menschen - òf wel in beide. Indien zij in de eerstgenoemde te zoeken waren, dan zoude het Evangelie verbeterd en volmaakt moeten worden. De aangelegenste zorg ware het dan, zoodra mogelijk het gebrekkige en onvolkomene uit het Christendom te verwijderen, het goede en volmaakte te bewaren, en dit aan te vullen en te vermeerderen met nieuwe godsdienstige bestanddeelen. Aldus zoude men eindelijk iets, dat in alle opzigte volkomen was, verkrijgen, en de beste godsdienst deelachtig worden. Indien daarentegen de schuld niet bij de godsdienst gelegen, maar bij de menschen te zoeken ware, dan zoude men er van moeten afzien het Evangelie te veranderen en te schikken naar de menschen; men zoude integendeel moeten beginnen met de menschen te schikken en te veranderen naar het Evangelie. Ten dien einde hadde men dan de hinderpalen bij den mensch na te gaan: onderzoeken moest men of zij gelegen zijn in 's menschen voorstellingen, zijne gevoelens, zijnen wil; of zij uit deze eigenaardig voortvloeiden, dan of onder den invloed van den tijd en de omstandigheden deze ongunstige gesteldheid ware verwekt. Indien echter het derde geval bestond, dat namelijk de oorzaak van de onverschilligheid en het ongeloof zoowel bij de Godsdienst als den mensch zelven moest gezocht worden, dan zou eene wederzijdsche toenadering het middel tot vereeniging zijn. Terwijl men het bijbelblad zuiverde, zoude men ook den menschelijken geest moeten zuiveren van misvatting; terwijl men de wet der Heilige Schrift volmaakte, zou men ook het hart moeten volmaken. Aldus wierd dan hier door overeenstemming de vrede niet slechts, maar ook de volkomenheid verkregen.’ - Wij gelooven echter, dat geen schuld hoegenaamd in het Woord Gods kan liggen, en dat, al ware dit anders, de mensch toch geene bevoegdheid kan hebben om den Bijbel te zuiveren van hetgeen tot misvatting aanleiding zou kunnen geven. De overeenstemming daardoor te verkrijgen, zou veeleer verwarring dan volmaking mogen heeten.

Aan de voorstelling van den Heer op het Loofhuttenfeest wordt eene afdeeling gewijd. Zijn heengaan derwaarts wordt doorvlochten met leerrijke wenken hoe men den Bijbel kunne

[p. 672]

lezen met vrucht. Daarop volgt de tempelrede. Wij doen hulde aan het heldere inzigt des Schrijvers; maar als hij het gezegde des Heeren: ‘Mijne leer is niet de mijne, maar desgenen die mij gezonden heeft’, verklaart als eene getuigenis, die ons Hem doet kennen als den kweekeling Gods, door den Allerhoogsten zoodanig verlicht en bestuurd, dat Hij al Zijne voorstellingen en ontwerpen in het godsdienstige, van den hemel mogt afleiden, en dat bij de beschouwing der Natuur, bij het lezen der gewijde Schrift, bij al wat Hij dacht en gevoelde, de genade Gods met haar licht en leiding over Hém was, zoo als over geen anderen, dan kunnen wij ons met die wijze van beschouwen niet wel vereenigen. Aldus toch staat de Heer niet ver boven mozes, in wien de Godsbewustheid zoo levendig en krachtig was opgewekt, dat hij zijne wetten, als onmiddellijk van God-zelven gegeven, voordragen en zeggen kon: het is niet mijne wet, maar die van jehova.

Eene der aangenaamste beschouwingen is die over 's Heeren woord op den laatsten dag van het loofhuttenfeest, en de verklaring van 't Joodsche gebruik op dien dag werpt daarover een verrassend licht.

Het verhaal, hoe jezus, in het regtsgeding van de overspelige vrouw met sluwheid betrokken, den valstrik voor Hem gespannen ontwijkt, is eene schoone bijdrage tot de waardering van 's Heeren wijsheid en menschenkennis, en wij stemmen volmondig toe, dat, indien er ook al grond ware geweest om aan deze gebeurtenis de plaats niet toe te kennen, welke zij in het Evangelie van johannes beslaat, echter een bedrijf zoo vol van kenmerkend leven, zich uit de geschiedenis des Heilands niet laat wegnemen.

Van senden gevoelde zich steeds regt op zijne plaats, zoodra zijn oog rustte op schoone natuurtooneelen, maar vooral op de bergen en valleijen van 't Heilige Land. Terwijl hij den Heer beschouwt, onder de tempelgallerijen getuigende: ‘ik ben het licht der wereld’, wendt hij zijn blik naar den prachtigen Olijfberg, die zich oostelijk boven Jeruzalems tempeltinne verheft, en ziet daar het levenwekkend, koesterend licht der zon, zoo als het over de bergkruin opgaat en de daken des tempels beschijnt. ‘Het is’ - zegt hij - ‘alsof de majesteit der zon zich daar zetelt op jehova's heiligdom, alsof zij de daarhenen opgeklommenen tot getuigen wil maken

[p. 673]

van het vermogen, hetwelk zij door koesterenden en vruchtbaarmakenden invloed op die berg-afhellingen en dalen, op die kruinen en valleijen uitoefent. Treffender kan er bijna niet gedacht worden, dan een bergachtig land, waarop eensklaps de zon hare stralen werpt, hetzij die eerst teruggehouden waren door nevelen, hetzij door hooge kruinen! En van dat heerlijk oogenblik maakt jezus gebruik. Te midden van den diepen indruk van dat gezigt verkondigt hij: Ik ben het licht der wereld!’

Wij bevelen ook de wenken des Schrijvers ten aanzien van waarheid en vrijheid, waarheidszin en vrijheidsgevoel, in de bijzondere aandacht der lezers aan.

De inhoud dezer Afleveringen doet ons weder met nieuw verlangen de volgenden te gemoet zien. Het werk, aldus voortgezet, wordt meer en meer een huisboek, welks lezing algemeen verdient te worden aanbevolen.