Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

Een liefdegift. Losse dichtproeven van F.F.C. Steinmetz.Uitgegeven ten voordeele der noodlijdenden op Schokland. Te Kampen, bij M.P. Luchten. 1853. In gr. 8vo. 36 bl. f :-40.

Men kan van deze kleine verzameling niet zeggen, dat ze maar proza bevat, op maat en op rijm; want zij is óver-poëtiesch. De Heer s. acht zijn ‘dichtvuurgeest’ (?) het ‘laagst te staan in aller geesten rij (rei)’, en dat verheugt ons, want het doet ons gelooven dat hij wenscht te vorderen, en toegankelijk is voor welgemeenden raad; maar wij voor ons rangschikken zijn aanleg iets hooger. Het is waar, de verzen hier geleverd zijn niet allen gelukt; als ze logiesch worden geanalyzeerd moeten er vrij wat worden uitgeschoten; maar dat is aan de rigting zijner kunstoefening en niet aan zijn aanleg te wijten. Die aanleg is goed en veelbelovend. Met zoo véél gevoel voor 't schoone en groote als hier op menige plaats dóórschemert kan men 't ver brengen; mits men streve naar helderheid en eenvoudigheid in den vorm, en zijn gevoel en verbeelding met verstand beheersche. Doch de jeugdige Zanger schijnt niet veel over de kunst gelezen te hebben, en ook niet gelukkig te zijn geweest in de keus van zijne modellen. Vandaar, dat hij 't verhevene zoekt in lange woordkoppelingen, als: vleugelglipslag, uchtendstondbrand, wijndruivenbloed, wijsheidscheppingskracht, 't mutsaardvlammenklimmen, zaalgenfeestgekriel, zorgenommewoeling, daggodsaangezigten, en dergelijken, meestal onverdedigbaar in zich-zelven, en weinig passende in 't metrum; voorts in vreemde gezegden en woorden; ook in moeijelijke versmaten, voor een gedeelte niet of naauwelijks leesbaar, gelijk die, b.v., van 't Zomeravondschoon. Vandaar ook, dat hij minder zorgt voor naauwkeurigheid in gedachte en bewoording. Wij kunnen onze menigvuldige aanmerkingen niet allen mededeelen; maar laten één enkel couplet volgen van het reeds genoemde lied:

[p. 517]

 

't Is alles zoo rustig:

 

De schepping was moê;

 

Haar oog sloot ze toe

 

Vermoeid van het lustig

 

En vrolijk gelonk;

 

Sluimrig zonk

 

't In 't west,

 

Als vuur op 't lest.

Bij dien klinkklank mag men vragen: of de sterrenhemel niet óók tot de schepping behoort? - Of de schepping maar één oog had? - Of zij nu blind is, nu het oog dat zij had in 't West is gezonken? - En wat er vuur werd: haar oog of 't West? - Schier elk couplet, in die stukken welke op verhevenheid aanspraak maken, geeft stof tot zulke aanmerkingen. Hier vindt men: een dageraad, die telkens onder gaat; dáár een bosch door de zon niet te verlichten, maar dat hel (helder) wordt door den maneschijn; ginds stralen met tongen, en die met hunne tongen 't blaauw met smaragd beschilderen. Doch wij willen het onderzoek niet voortzetten. Intusschen, een paar andere aanmerkingen zullen we nog maken. In al de coupletten van 't lied Bij den sterrenhemel is de vijfde versregel niet alleen gewrongen, maar geheel overbodig; in 't derde couplet had bij weglating van den vijfden regel, de vierde kunnen zijn: ‘Zonden zoo foltrend.’ - Verschillende malen treft men kondt aan, voor verkondigt; op bl. 11 b.v.: een stond, die een morgen kondt. Dat is niet beter of duidelijker dan wanneer men vreedt voor bevredigt wilde gebruiken, en dus niet schreve: hij bevredigt de vijanden; maar hij vreedt de vijanden. - Welk metrisch gehalte aan de syllaben der namen lilia en zenobia moet gegeven worden, is duister: lilja en zenobia moet men lezen, maar dat kan de bedoeling niet zijn. - In 't Sonnet moet elke quatrain, en ook de sixtain, of, als men deze in tercetten deelt, elke tercet op zich-zelve staan, gelijk dat ook blijkt aan de regels wit die ze vaneen scheiden; want elke regel wit duidt een lange rust aan, en even zoo moet het ook gelegen zijn met de tercetten in 't algemeen. De Columbus (bl. 13) is dus eigenlijk geen Sonnet, en de meeste afdeelingen van den Moorschen klaagzang zijn dan ook geene tercetten.

De eenvoudiger gedichtjes zijn veel beter geslaagd: Mooi

[p. 518]

Nelske; Trouw; de Vensterblik; 't Liedeken; de Bladvulling, en de Spelevaart zijn lieve stukjes en hadden van de kleine fouten die ze nog ontsieren, ligt gezuiverd kunnen worden. De fabel van de Slangenpoel is niet onaardig verdicht, maar onnatuurlijk, omdat igo als immes eigen zoon wordt voorgesteld. Waarom niet haar stiefzoon? Het lyriesch gedicht de Morgen getuigt van smaak en aanleg voor beschrijvende poëzij. Het stukje is schilderachtig wanneer men voor sommige minder gelukkige woorden betere in de plaats stelt; getuige dit couplet:

Het schuwe hert, dat met zijn hinde vlugt,

Beeft voor 't geblaf van 's jagers felle brakken;
Hij doet het hout der lage heesters knakken

Door zijn geweî, hem-zelven 't meest geducht,

En angstig stijgt de woudduif in de lucht

Van 't nest gejaagd, door 't kraken van de takken.

Het strekt den Heer s. tot eer, dat hij getracht heeft iets bij te dragen om 't lot van noodlijdenden te verzachten, en niet minder vereert hem het nederig woord, dat aan zijne dichtproeven voorafgaat. Wij zullen hem de kunstoefening aan- noch afraden, maar indien hij er mede voortgaat bestudeere hij goede werken over de theorie der kunst, en geve niet weder iets ter perse zonder met een ervaren deskundige te hebben geraadpleegd. Wij gelooven, dat het harde oordeel, over zijn werk elders uitgesproken, minder grof zou zijn geweest, als het Zomeravondschoon en de Sonnet II niet in de Liefdegift waren opgenomen. Hoe 't zij, wij meenen in deze aankondiging gesproken te hebben in zijn belang, en wenschen dat 't den jeugdigen kunstoefenaar tot voordeel gedije; opdat hij, voortgaande, zijn doel ‘om eenmaal iets goeds te leveren’ moge bereiken.

w.