Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

[p. 489]

Wandel met God. Een godsdienstig Huis- en Handboek voor beschaafde Christenen. Naar het Hoogduitsch door J. Herman de Ridder,Predikant te Gouda. Te Leiden, bij D. Noothoven van Goor. 1852. In kl. 8vo. 232 bl. f 1-20.

De huis- en handboeken tot bevordering van een betamelijken levenswandel worden met elken dag talrijker, en wij hopen dat ze inderdaad den weg tot huis en hart mogen vinden. Het Handboek, dat de Eerwaarde de ridder in onze taal heeft overgebragt, is helder en levendig van stijl en zonder de minste inspanning te verstaan, hoewel de inhoud hier en daar zelfs dichterlijk mag heeten. Tot eene proeve strekke het volgende, over: slaap en dood.

‘Broederlijk vereenigd wandelden op eenen avond de engel des slaaps en de doodsengel over de aarde. Zij legerden zich op een heuvel, niet ver van de woningen der menschen. Een weemoedige stilte heerschte in het rond en de avondklok van een verwijderd dorpjen liet zich niet meer hooren. Stil en zwijgend, zoo als zij gewoon waren, zaten de beide weldadige geesten der menschen, arm in arm, ter neder en reeds naderde de nacht. Toen rees de engel des slaaps van zijn leger op en strooide met eene zachte hand de onzigtbare slaapkorrels. De avondwind voerde ze naar de stille hut van den afgematten arbeider. Nu naderde de zoete slaap tot de bewoners der landelijke hutten, van den grijsaard af, die op zijn staf leunt, tot den zuigeling in de wieg toe. De zieke vergat zijne pijnen, de treurende zijn kommer, de arme zijne zorgen. Aller oogen sloten zich. Na het voleindigen van zijn werk, vleidde zich de weldadige engel weder naast zijnen ernstigen broeder. Als het morgenrood daagt, riep hij met vrolijke onschuld, dan prijzen mij de menschen als hunnen vriend en weldoener. O, het is zoet, ongezien en heimelijk wel te doen! Hoe gelukkig zijn wij onzigtbare boden van den goeden geest! Hoe schoon is ons stil beroep!

Zoo sprak de vriendelijke engel van den slaap. De doodsengel zag hem met stillen weemoed aan, en een traan, zoo als de onsterfelijken alleen storten, glinsterde in zijn groot, donker oog. Ach, sprak hij, waarom mag ik mij niet, als

[p. 490]

gij, over vrolijken dank verheugen? De aarde noemt mij haar vijand en rustverstoorder.

o Mijn broeder, hernam de engel van den slaap, zal ook niet bij het ontwaken, de goede in u zijn vriend en weldoener erkennen en u dankbaar zegenen? Zijn wij geene broeders en dienstknechten van eenen (éénen) vader?

Zoo sprak hij. Toen glinsterde het oog van den doodsengel en teederder omarmden elkander de beide boden des vredes.’

Of en in hoe ver de Heer de ridder het oorspronkelijke gevolgd heeft weten wij niet; maar wij vermoeden, dat hij er althans niets heeft bijgevoegd. Als dat het geval ware, of als hij iets oorspronkelijks had geleverd, zou 't gewis eene meer bepaald Christelijke kleur hebben. Het werk is, volgens den titel, bestemd voor ‘Christenen’ maar in den geheelen inhoud - met uitzondering alleen van de mottoos, die echter niet méér tot den tekst behooren dan een vogel tot het huis behoort op welks dak hij rust - wordt de naam van christus niet gevonden. Wij noemen 't dáárom wel niet onchristelijk; maar kunnen 't toch ook niet regt Christelijk vinden. Waarom, zouden wij vragen, 't werk niet opgedragen aan ‘den beschaafden stand’, daar toch ook de Jood het kan lezen, vermits er geene enkele bladzijde in is waarop vooral de Deïstische Jood niet ja en amen kan zeggen. Nu het bestemd is voor ‘Christenen’, hebben dezen regt te verwachten, dat hun iets aangeboden worde waarvan de christus en Diens openbaring de kern uitmaken. Als wij Christenen hooren noemen, verstaan wij daardoor dezulken, die gelooven, dat er in geenen anderen heil is dan in den naam van christus, en dat Hij ons van God is gegeven tot wijsheid en geregtigheid, tot heiliging, en tot verlossing.

Wij weten, dat de Eerwaarde Vertaler ons op dat punt de hand zal reiken, maar juist dit geeft ook te meer vrijmoedigheid om ronduit te zeggen, dat het werk zoo als 't dáár ligt den schijn heeft van eene proeve te bevatten, hoe de beschaafde Christen, zonder christus, kunne wandelen met God.

De bewijzen daarvoor behoeven niet gezocht te worden; het geheel is er een doorloopend bewijs van. Reeds op bl. 2 lezen wij: ‘hoop slechts zóó veel, als gij door een regtvaardigen,

[p. 491]

deugdzamen wandel verkrijgen kunt. Deze hoop wordt zelden verijdeld.’ Dit is volstrekt niet onchristelijk; maar de Christen zou toch willen lezen: ‘hoop slechts zóó veel als de hemelsche Vader u geven kan en wil; die hoop wordt nimmer te leur gesteld.’

Op bladz. 7 staat: ‘dat in den gang der menschelijke ontwikkeling, in later tijd, de gedachte aan eene godheid in hem levendig werd.’ - Zoo denkt de op zich-zelven staande wijsgeer, maar de Christen die eene Openbaring aanneemt, weet en erkent, dat de Godsbewustheid het eerste was wat zich in den mensch openbaarde, en dat eerst later die bewustheid met natuurvergoding zamensmolt.

Het vierde vertoog handelt over het geloof; maar zegt niet wát het geloof zij. Van een Christelijk standpunt gezien, wordt er zoo wel het voorwerp als de daad des geloofs in gemist.

Het zeven-en-veertigste vertoog heeft tot motto: ‘Ik vermag alle dingen door christus, die mij magtig maakt. Nu verwacht men daar te zien voorgesteld: hoe de kracht des Heeren op de zedelijke sterkte van den mensch werkt; doch, geen woord daarvan. Er wordt gehandeld over zedelijke zelfstandigheid, buiten christus om. Waartoe dan dat motto er boven?

Als de Schrijver (bl. 119) over de zonde spreekt, wijst hij niet op de verbreking der gemeenschap met God; op de ongehoorzaamheid jegens den Hemelschen Vader. - Zoo als hij haar voorstelt, is de zonde eigenlijk niet anders dan kwalijk begrepen en slecht toegepast eigenbelang. - Op bl. 123 zegt hij ook, dat de goede daden van den mensch ontspringen uit de zuivere bron zijner gedachten, maar zegt niet, hoe die bron zuiver wordt.

Aangaande God zegt de S. (bl. 67), dat Hij een voorwerp is niet van het weten....maar van het geloof. - Voor den wijsgeer zal dat misschien zoo zijn; maar de Christen weet in Wien hij gelooft. - Het is echter niet onmogelijk dat op deze plaats ‘weten’ bij vergissing is gebruikt voor ‘kennen.’

Het werk beantwoordt, naar ons gevoelen, als Christelijk Handboek niet aan zijn titel; maar wij erkennen gaarne, dat het, wat stijl en taal betreft, fraai is, en wat de zaken be-

[p. 492]

langt veel schoons en goeds bevat, gelijk dat ook blijkbaar is uit de medegedeelde proeve. Wij bevelen 't daarom aan met den wensch dat het inderdaad tot de bevordering van veler wandel met God moge bijdragen; maar elk kieze daarbij vooral zijnen Goddelijken Verlosser tot Gids. Door Hem alleen gelooven, door Hem alleen weten wij dat God onze Vader is. Hij alleen is het ook, die ons tot den Vader geleidt.