Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

De leer van het H. Avondmaal in de Nederlandsche Luthersche Kerk; eene bijdrage tot hare geschiedenis (met onuitgegeven stukken), door F.J. Domela Nieuwenhuis,Hoogleeraar te Amsterdam. Te Utrecht, bij W.H. van Heyningen. 1852. In gr. 8vo. VI en 176 bl. f 1-60.

Met groote belangstelling hebben wij dit geschrift in handen genomen, omdat het afkomstig is van eenen man die de waarheid lief heeft; open en kordaat voor zijne gevoelens uitkomt, zonder andersdenkenden te krenken, veel minder nog te beleedigen, en hoewel zelf afkeerig van elken formulierdwang, in anderen het vasthouden aan het Confessionele standpunt eerbiedigt. De Hoogeerwaarde Schrijver geeft in deze bladen eene historische voorstelling van de leer over het Heilig Avondmaal in de Nederlandsche Luthersche Kerk. Te regt zegt hij in de Luthersche Kerk; want zoo lang de Luthersche Kerk de Augsburgsche Belijdenis op dit punt niet afschaft, maar als belijdenisschrift en leuze der Kerk behoudt, is de leer, daarin uitgedrukt, de offieiële leer der Kerk, al achte ook de leeraar in haar, officiëus, dat zij niet houdbaar is.

Na eene zaakrijke Inleiding doet de Schrijver eerst zien, hoe de Luthersche Avondmaalsleer in de Nederlandsche Luthersche Kerk beleden werd tegenover die der Hervormden; dan ontwikkelt hij hoe zij verdedigd en gehandhaafd is gewor-

[p. 485]

den tegenover de leeraars die openlijk haar ontkenden of bestreden; waarna hij doet uitkomen, hoe, bij de toenemende vrijheid van den dwang der Symbolische of Kerkelijk vastgestelde leer, de Luthersche Avondmaalsleer in de Nederlandsche Luthersche Kerk is opgelost. Het geheel eindigt met de herinnering van den invloed dien de verandering der leer op de Avondmaalsbediening uitoefent.

Het komt hier minder te pas den inhoud te beoordeelen; want de Schrijver deelt uit de geschiedenis mede wat hij gevonden heeft, in stukken die ten deele in 't duister verborgen lagen, ten deele algemeen bekend zijn. Alleen moeten wij hem den lof geven, dat hetgeen hij hier heeft nedergelegd uit zijne eigene geschriften, veel belangrijker is dan 't geen hij medededeelt van zijne tijdgenooten.

De Schrijver heeft aan 't verzamelen van ál wat ter zake diende groote zorg besteed. Het werk is eene belangrijke bijdrage tot de kennis van het lot, dat in de Nederlandsche Luthersche Kerk een leerstuk gehad heeft, hetwelk nooit een twist-appel zou zijn geworden, indien het bijgeloof den eenvoudigen maaltijd der liefde niet tot een afgodisch mis-offer had verlaagd.

Op bl. 120 en 121 hebben een paar zinstorende drukfouten onze aandacht getrokken. Wij lezen daar: ‘geboren te Haarlem den 7 Dec. 1768, tot de predikdienst toegelaten, nadat hij te Halle en Leipzig - had gestudeerd. In het volgende jaar werd hij Predikant te Beverwijk; in 1773 te Leeuwarden.’ Dus alles in vijf jaren tijds. Van j.w. statius muller wordt gezegd, dat hij in 1667 te Maastricht geboren was, en in 1792, dus in honderd-vijf-en-twintig-jarigen leeftijd tot de Evangeliebediening bevorderd werd. Het is jammer, dat deze drukfouten niet hersteld zijn. De eerste althans kan de lezer moeijelijk verbeteren.

h.

j.h.s.