Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

[p. 363]

Aanleiding tot de beoefening der nieuwere letterkunde, door A.M. Kollewijn, Nz.Te Schoonhoven, bij S.E. van Nooten. 1853. In kl. 8vo. 208 bl. f :-90.

Of de nieuwere letterkunde iets verder zal gebragt worden door dit boekje, en of men er eene geschikte aanleiding in zal vinden om zich aan de studie dier letteren te begeven, valt zeer te betwijfelen. Voor het lager onderwijs is het doelloos; voor het middelbare, onbeduidend. De Schrijver schijnt te meenen, dat wanneer jongelingen eene zeer korte levensbeschrijving, verminkt en onvolledig, maar doorspekt met dikwerf zoutelooze en overoude anecdotes, van den een of anderen beroemden letterkundigen onder de oogen krijgen, zij daardoor opgewekt zullen worden om zijne geschriften ter hand te nemen en te beoefenen. Hij heeft vergeten wat lessing zeide: dat het leven eens dichters (en niet minder van eenen prozaschrijver), in diens werken besloten ligt; hij heeft evenzeer vergeten, dat de vorming, de aanleg, het karakter der Schrijvers meer vermelding verdienen, dan eenige levensbijzonderheden.

De onvolledigheid van het boekske en de minder gelukkige keuze der behandelde personen stippen wij slechts aan. Daniël de foe krijgt eene plaats: sterne gaat de S. met stilzwijgen voorbij. Dit ééne voorbeeld onder velen. Dikwijls worden de beroemdste stukken der genoemde Schrijvers niet vermeld: Les Horaces van p. corneille wordt niet genoemd. De Dictionnaire philosophique en Essais sur les moeurs van voltaire zijn als waren die nooit geschreven. De Enéide van delille schijnt voor den S. niet te bestaan. Hij spreekt van florians Gonzalve de Cordoue, maar niet van de précis historique die vooraf gaat en eerder verdient gelezen te worden dan de roman-zelve. Over shakespeare spreken wij later. Walter scotts Quentin Durward, ook vooral voor den Nederlander van zoo veel belang, en welligt het uitstekendste werk van alle, wordt onvermeld gelaten. De Manfred van byron en al zijne treurspelen zijn als weggegoocheld. Maar vooral met de Duitschers heeft de S. onbarmhartig geleefd. Waar zijn lessings Laokoön en de Hamburger Dramaturgie; waar de Horatius, de Lucianus, Cicero's brieven van wieland; waar

[p. 364]

de Hedwig van körner? Doch laten wij eindigen: het kort bestek eener- recensie gedoogt geene proeve tot aanvulling. Thans enkele korte op- en aanmerkingen:

Bladz. 3. ‘Wat tot onzen tijd voor de wetenschap bewaard bleef, moet men dank weten aan de kloosters’ - En dat waarom? de lezer hoore de fraaije en logische reden! - ‘waar de monniken, op het perkament, over de verbleekte letters van de meesterstukken der ouden, hunne armzalige preken (!) schreven, en alzoo het een met het ander den nakomelingen achter lieten.’ Quot verba, tot errores. Dat is alles volkomen onzin. Van Codices superscripti en palimpsaesti heeft de S. geen begrip. - Bladz. 20. ‘Wat godsdienst betreft, was hij even zorgeloos als omtrent al het overige.’ Proeve van naauwkeurigen stijl! - Bladz. 23. ‘Mr. le Président ne veut pas qu'on le joue.’ Vergelijk meidinger Duitsche opstellen. - Bladz. 25. ‘Aan het hof bleef zij staande op den regten weg, ofschoon verleiding haar van alle kanten toelachte en vond er door het aanhooren van de leerredenen van mascaron (?) en bourdaloue’ enz. Tweede proeve van stijl! - Bladz. 28. ‘lofrede op henriëtte van Engeland.’ lees: lijkrede. - Bladz. 29. Zou boileau ooit een waar dichter geweest zijn? De S. schijnt het er voor te houden. - Bladz. 30. Twee zoo onbeduidende anecdotes naast elkander! bovendien lippis et tonsoribus nota. - Bladz. 37. Weggeraapte Schrijvers komen hier voor, zoo wel als op bladz. 47. - Bladz. 41. ‘Met zijne beschermster deed hij eene reis door België, waar hem in den schouwburg een brief....werd gebragt.’ De schouwburg van België! - Bladz. 71. Het leven van shakespeare is hier alleronbeduidendst: kortheidshalve zullen wij den S. verwijzen tot den Shakespeare van gervinus en tot delius: der Mythus von shakespere, dan zal hij zien dat het grootste gedeelte van hetgeen hij nederschreef op goede gronden als onwaar wordt wederlegd: vooral de geschiedenis met Sir thomas lucy. In het voorbijgaan zij opgemerkt dat op bladz. 71 te lezen is: the two gentlemen (en niet gentleman) of Verona. - Bladz. 127. Het pentameter van klopstock:

Glückliche Zeit, und ich, glücklich, der sie noch sah!

wordt in twee verzen afgedeeld en dus verminkt. - Bladz. 134. Er waren onderscheidene Mercurs: die van wieland heette

[p. 365]

der Deutsche Mercur. - Bladz. 135. dekt; lees: deckt. - Bladz. 140. ‘Herder werd....hofprediker bij Graaf von der lippe te Bückeburg.’ De S. bedoelt: bij den Graaf van lippe bückeburg. - Bladz. 143. ‘Herman’; lees: hermann. - Ibid. ‘de zoon van een keizerlijk raadsheer.’ n.b. te Frankfort a/M.! - Bladz. 147. ‘Vosz’; lees overal: voss. - Ibid. ‘Methamorphosen’; lees: Metamorphosen. - Ibid. ‘Behalve Grieksch, werden in den kring ook Duitsche dichters gelezen.’ Proeve van stijl! - Bladz. 148. Geen woord van den belangrijken Hainbund, die zoo gewigtigen invloed op de dichters van dat tijdperk oefende. - Ibid. ‘rector aan de hoogeschool te Otterndorf.’ Bestond die hoogeschool niet alleen in de verbeelding van den S.? - Bladz. 149. Waarom de Chronologische orde bij het opnoemen der schriften van schiller niet beter in acht genomen? - Ibid. ‘De jeugdige schiller leefde als een onbezorgd spring in 't veld.’ Proeve van stijl! - Bladz. 153. ‘en de bescheiden jongeling, wiens regten door geen der leden van 't huisgezin ooit verkracht werden.’ Proeve van krachtigen stijl. - Bladz. 172. De S. schijnt het er voor te houden, dat de gestadige beoefening van tacitus, bij hooft gestrekt heeft tot beschaving van diens stijl: tacitus-zelf is dikwerf gezocht, geaffecteerd en duister, en hooft heeft bij al zijne uitstekende verdiensten dit ééne gebrek, dat hij zijn stijl in een dwangbuis heeft gewrongen en onze schoone moedertaal in den vorm heeft gegoten door tacitus vóór ongeveer zeventien eeuwen aan de Latijnsche taal, of liever aan het Latijnsche proza, opgedrongen. - Bladz. 205. ‘Hoezeer de rampen van 't leven niet moede werden aan zijn huiselijk, geluk te knagen.’ Proeve van....Doch laat ons eindigen. Het boekje kan den toets zelfs van eene oppervlakkige kritiek niet doorstaan. Laten wij wenschen, dat de S. spoedig iets beters levere.

's Hage, Mei 1853.

v.G.