Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

De volken van den aardbodem, volgens hunne afstamming, verwantschap en eigendommelijkheden in regeringsvorm, godsdienst, zeden, gewoonten en kleederdragt; door Dr. H. Berghaus, Hoogleeraar te Berlijn, en Directeur aan de aardrijkskundige kunstschool te Potsdam. Uit het Hoogduitsch vertaald door M.J. van Oven, Oud-Conrector. I Deel. Eerste en Tweede

[p. 323]

Aflevering. Te Gorinchem, bij J. Noorduyn en Zoon. 1852. In roijaal 8vo. 128 bl., te zamen met de platen f 3-80.

De aard en inhoud van dit ethnographisch prachtwerk blijken genoegzaam uit den breedvoerigen titel. Het zal in dertien Afleveringen worden uitgegeven, immers er zullen niet meer Afleveringen berekend worden. Elke Aflevering bevat vier vellen druks, en eenige platen. Maandelijks moet er ééne Aflevering verschijnen die berekend wordt naar 70 cents voor den letterdruk en tegen 20 cents voor elke plaat; het geheel zal te zamen 120 zulke platen bevatten. Het werk is dus kostbaar, maar zal ook, wanneer de voortgang aan het begin beantwoordt, ongemeen fraai en prachtig zijn. Wij achten 't doelmatig om 't nu slechts in algemeene trekken aan te kondigen, en zullen er nader en in bijzonderheden op terugkomen, zoodra wij er meer Afleveringen van ontvangen; - immers, wij vertrouwen dat de Heeren noorduyn met de onderneming voortgaan, en de inteekenaars niet met een onvolledig werk zullen laten zitten.

De algemeene Inleiding zou vrij wat gelegenheid aanbieden tot beschouwingen. Na eenige stelsels ten aanzien der verschillende menschenrassen te hebben opgenoemd, verdeelt de Schrijver het menschelijk geslacht in drie hoofdstammen, den Kaukasischen of blanken, den Mongoolschen of gelen, en den Ethiopischen of zwarten. Maar na het opgeven van de algemeene kenmerken en de verspreiding dezer hoofdtakken draagt hij toch als zijn gevoelen voor, dat geen stelsel ter verklaring van het verschil in de gedaante en kleur van het menschelijke ligchaam meer innerlijke waarschijnlijkheid heeft dan dat der autochthonen, d.i. dat elk gedeelte der aarde oorspronkelijk zijne aldaar geborene bewoners gehad hebbe. Wij laten dit versleten stelsel voor 't geen het is, eenvoudig als wij zijn om op gezag der Goddelijke oorkonde aan te nemen, dat het geheele menschdom uit één ouderenpaar is voortgesproten: een gevoelen dat zich ook voor de regtbank eener gezonde physiologie van den mensch volkomen laat regtvaardigen; gelijk ten onzent, op gronden die zoo veel wij weten nog niet wederlegd zijn, beweerd en gestaafd is door den scherpzinnigen Hoogleeraar bakker, om van levenden niet te spreken. Wanneer nu berghaus zegt, dat het gevoelen aan-

[p. 324]

gaande aborigines eene gemakkelijke beantwoording aanbiedt van sommige der moeijelijkste vragen, waarvan de oplossing in de geschiedenis des menschelijken geslachts gezocht wordt, dan misrekent hij zich naar ons gevoelen, want worden sommige zwarigheden er door weggenomen - hetgeen wij niet onbepaald toestemmen - zeer zeker ontstaan er ook weder vele andere en vrij wat onoplosbaarder vraagstukken door: tenzij men eene menigte knoopen met het zwaard doorhakke: door te verwerpen de onmiddellijke schepping der eerste menschelijke wezens, voor de onderstelling van eene op zichzelve werkende, immer voortgaande kracht der Natuur, die eindelijk (op hoe veel plaatsen van den aardbol dan wel te gelijk?) den mensch voortbragt: - den mensch, omtrent wien de heeren physiologen gerust mogen zeggen, dat hij naar het ligchaam aan het hoofd der dierenwereld staat, mits zij maar niet vergeten, dat hij naar den geest vermaagschapt is aan eene hoogere orde van dingen. Die maagschap moet kort en goed ontkend worden, of doen toestemmen, dat de mensch in de schakel der wezens op aarde eene geheel eigenaardige plaats inneemt, en dat zich juist dáárdoor het verschil in rassen en stammen vrij wat ongedwongener, waarschijnlijker, en ook godsdienstiger verklaren laat.

Maar wij zouden aldus voortgaande ongetrouw worden aan ons voornemen, en laten daarom rusten wat hier, zeer oppervlakkig, wordt gezegd van de taalverwantschap, alsmede van overleveringen, gelijk mede van den ouderdom des menschdoms; dien de Schrijver zonder bedenking laat opklimmen tot ‘jaarduizenden’ - een Germanisme, den Vertaler tot vervelens toe ontsnapt.

Is ons oordeel over des Schrijvers beweringen en hypothesen niet zeer gunstig, - men zal dan te meer gelooven aan de opregtheid onzer verzekering, dat het geheel anders is, waar hij den atmospheer van philosophemen - zoo wegslepend bekoorlijk voor een onverbasterden Duitscher - vaarwel zegt, om op den vasten grond der werkelijke wereld rond te wandelen. Eerst brengt hij ons bij de Chinezen en beschrijft breedvoerig, maar onderhoudend, en zoo veel wij kunnen nagaan, ook naauwkeurig, hunne zeden en gewoonten, levenswijze, kleeding, landbouw, kunstvlijt, handel, taal, wetenschappen, regeringsvorm, wetten, policie, godsdienst, enz.; daarna

[p. 325]

korter de Tibetanen, enkele Indo-Chinesche volkstammen, en Mongolen of Tartaren (het begin). Naar het begin in dat opzigt te oordeelen heeft het werk aanspraak op ruimen bijval, en verdient de Nederduitsche uitgave alle aanmoediging; waarom wij dan ook deze zoo kostbare onderneming gerust en nadrukkelijk aanbevelen. De vertaling is vrij goed, doch heeft niet dat vloeijende waarbij men vergeet eene overzetting voor zich te hebben, en door 't welk de levendigheid der voordragt nog aanmerkelijk had kunnen winnen. Druk en papier zijn goed; de correctie laat hier en daar nog wel iets te wenschen over.

De platen, een zeer belangrijk gedeelte van dit werk, zijn fraai, helder, krachtig; de kleuren levendig en de gansche bewerking loffelijk. De prijs is matig, wanneer men 't in ons land zoo gering debiet in aanmerking neemt. Dat de verdere uitvoering een gelijken lof zal verdienen, verwachten wij op grond van de bekende goede trouw der Uitgevers en van hun gegeven woord.