Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

Bijdragen tot de kennis en den bloei der Nederlandsche Gymnasiën voor 1851. Uitgegeven door het Genootschap van Leeraren aan de Nederlandsche Gymnasiën. Te Amsterdam, bij Johannes Muller. 1852. In gr. 8vo. 268 bl. f 2-50.

Het bovenstaande boek is een gedeelte van de Miscellanea Philologa et Paedagogica, waarmede het vroeger verbonden was. Later ontstond het plan de beide deelen te scheiden, de berigten en verslagen omtrent de Gymnasiën telken jare geregeld te doen verschijnen, en de Miscellanea alleen dan, wanneer er een voorraad van geschikte stukken zou zijn.

Het is inderdaad noodig eene naauwkeurige kennis te verkrijgen van de behoeften en de inrigting van het middelbaar onderwijs in ons land. Dat is de grondslag voor de Academische lessen, die den Staatsburger moeten vormen, wanneer zij met vrucht kunnen worden bijgewoond. Was het middelbaar onderwijs onvoldoende, dan zinkt den studenten de vaste bodem onder de voeten weg en zij gaan voor het grootste gedeelte aan de Hoogeschool verloren.

Maar uit dat oogpunt beschouwd voldoen deze bijdragen niet geheel aan het doel. Zij leveren den maatstaf niet ter beoordeeling. Zij bevatten meer vertoogen, die op zich zelve zeer nuttig en bruikbaar zijn, maar die eerder het constituendum dan het constitutum behandelen. Om niet van het eerste stuk in dezen bundel, het middelbaar onderwijs in België betreffende, te spreken, vestigen wij de aandacht op het tweede, de school en de godsdienst getiteld, van Dr. m.j. noordewier. Moet het middelbaar onderwijs zich bezig houden met het vormen van vrome jonge lieden: moet men hun den godsdienstigen

[p. 319]

geest (bladz. 21) in herodotus, cicero en livius doen opmerken, of moet men het Ionisch dialect uit herodotus, de ware en eenvoudige Latiniteit uit cicero op de Gymnasia leeren? Om de jonge lieden vroom te maken zou livius b.v. al zeer ongeschikt zijn, die het godendom alleen gebruikt ter te gemoet koming aan ingewortelde volksvooroordeelen, en tot versiering zijner oratorische stukken, maar die zijn eigen subjectief gevoelen omtrent de inwerking van hoogere magten (qualescumque) toch vrij duidelijk te kennen geeft. Vi compressa Vestalis, quum geminum partum edidisset, seu ita rata, seu quia Deus auctor culpae honestior erat, Martem incertae stirpis patrem nuncupat. Een aardig voorbeeld (I, 4) aan het begin van zijn geschiedverhaal ontleend. Wel is waar leveren de Ouden (en waarom zou men b.v. isocrates hier niet noemen?) menige bespiegeling, menige opwekking tot deugd en vroomheid, maar wij betwijfelen het of het Gymnasium geroepen is om hier de huiselijke opvoeding en de Kerk - zullen wij zeggen? - te vervangen. De Heer n. moet ook vooral niet vergeten, dat het Gymnasium voor de belijders van alle gezindheden openstaat.

Het derde stuk: over het gebruik der Latijnsche taal, door Dr. d. burger, jr., behandelt een moeijelijke en welligt niet spoedig opgeloste vraag. Hoever moet zich de Latijnsche taalstudie uitstrekken? Moet zij doel of middel zijn? En het antwoord van Dr. b. ten slotte is: ‘ik keur de oefeningen in het Latijn schrijven, wanneer zij de hoofdzaak zijn, bepaald af, maar wanneer zij als voorbereiding tot het Latijn lezen gebruikt worden, meen ik ze ten hoogste te moeten aanprijzen.’ Nu begrijpen wij echter wel hoe Latijn schrijven het gevolg kan zijn van naauwkeurig en veel Latijn lezen, maar hoe het tot voorbereiding dienen kan (immers het themaas maken noemen wij geen Latijn schrijven) is ons niet regt duidelijk. De beperkte ruimte eener recensie gedoogt niet onze meening breedvoerig te ontwikkelen; maar het komt ons voor, dat men over Latijnsche onderwerpen in het Latijn, en over nieuwere onderwerpen, die voor eene behandeling in een oude taal ongeschikt zijn, niet in het Latijn moet handelen. Het eerste noemen de Romeinen zelve aptum, het laatste zou volgens hen ineptum zijn. Maar zeker is het beter het Latijn schrijven te laten varen, dan tot het monniken-Latijn der

[p. 320]

middeleeuwen terug te keeren. Overigens zouden wij aan Dr. b. het groote-nut van het thema maken (vooral in hoogere klassen) gaarne betwisten. Men gewent zich al zeer spoedig aan het schrijven van Hollandsch Latijn, men hecht zich aan de woorden die men moet overbrengen, en zoo ontstaat een taal, die de jonge lieden voor Latijn houden, maar die niets anders dan Hollandsch met Latijnsche woorden is.

Voorts bevatten deze bijdragen een stuk van Dr. d. van lanckeren matthes: over de tweede afdeelingen der Gymnasiën, en van Dr. c.r. hermans: Geschiedenis der Illustre en Latijnsche Scholen te 's Hertogenbosch. Eindelijk vindt men er boekbeoordeelingen en berigten en verslagen, van welke de nekrologie van den te vroeg ontslapenen en verdienstelijken de gaay fortman der lezing zeer waardig is, terwijl de statistieke opgaven betrekkelijk het middelbaar onderwijs in de Nederlanden geenszins van belang zijn ontbloot.

Deze eerste proeve geeft regt om veel voor het vervolg te verwachten. Moge die werkzaamheid der Docenten tot den bloei der Gymnasiën en de vorming der studerende jongelingschap ruimschoots bijdragen!