Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

[p. 249]

Bijbelsch Woordenboek voor het Christelijk gezin. Uitgegeven door W. Moll, P.J. Veth en F.J. Domela Nieuwenhuis, Hoogleeraren te Amsterdam. 8^e-12^e Aflevering. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 18 51/52. In gr. form. 240 bl. De prijs van elke Aflevering is f :-60.

Met verlangen hebben wij naar nieuwe afleveringen van dit Woordenboek uitgezien, van welks zeven eerste Afleveringen wij reeds een geruimen tijd geleden verslag hebben gedaan. Het was ons dus een genoegen het nu aangekondigde vijftal op eens te ontvangen. Wij hebben ze gelezen, niet tot ontspanning, want daartoe is de lectuur van een woordenboek weinig geschikt; maar om er uit te leeren, en in die verwachting zijn wij niet te leur gesteld. Het gunstig gevoelen door de vroeger uitgekomen gedeelten in ons opgewekt, en waarvan wij eenigermate rekenschap hebben gegeven, is vernieuwd en versterkt; - wij erkennen dat met genoegen. De geleerde Verzamelaars blijven aan hunne roeping bestendig voldoen. Het werk rijst op als een standaard van den vooruitgang, in ons Vaderland, in de Bijbelsche wetenschap. Wel is van senden aan de medewerkers ontvallen, maar zijne plaats is zoo waardiglijk ingenomen door den Heer de bruyn, dat zijn gemis niet meer gevoeld wordt.

Wij kunnen niet zeggen dat éénig artikel misplaatst is. Zekerlijk is het eene belangrijker dan het andere; maar dat kon niet anders. Van menige stad of vlek is weinig of niets meer op te geven dan den naam; doch waar zich aan steden of vlekken historische herinneringen verbinden, is het wetenswaardige beknopt en toch volledig medegedeeld. Men zie b.v. de artikelen over Gaza, Gerizim, Gosen en andere. De biografische artikels, als die betreffende esau, esther, herodes, zijn allezins waardig afzonderlijk vermeld te worden.

Hoogst leerzaam zijn de artikelen over de Heilige Boeken. Zij bevatten zaakrijke Inleidingen tot dezelve; men heeft die over Genesis, Exodus, Habakuk, Esther, de Handelingen der Apostelen, den Brief aan de Efesen, en dien aan de Hebreën maar in te zien, om daarvan overtuigd te worden. Zij behelzen een schat van geleerdheid en verrassende opmerkingen. Zoo trof ons bijzonder de opheldering omtrent het ontstaan

[p. 250]

en de waarde der Grieksche overzetting van het O.T., gewoonlijk de septuaginta genoemd. Onder het lezen dachten wij onwillekeurig: wat hebben de tegenwoordig studerende jongelingen in hulpbronnen vooruit boven hen, die vóór dertig jaren de Akademie bezochten! - Mogen zij er ook krachtiger door opgroeijen!

Zoo veel wij kunnen nagaan is er geen enkel vak, dat niet met zorg wordt bearbeid. Over de Bijbelsche oudheid gaat een helder licht op, uit de ‘Feesten’, zoo als die in hunnen grond, aard en strekking beschreven worden. Het artikel ‘Gevangenis’ is zeer uitvoerig en vooral merkwaardig, om den scherpzinnigen blik geworpen op het lot der tien stammen, en op den letterkundigen strijd, door den Hertog van Manchester uitgelokt, waaraan ook in ons Vaderland Dr. ottema en de Leidsche Hoogleeraar rutgers hebben deel genomen. Wij danken ook bijzonder de Schrijvers van de artikelen ‘het Heilige graf’ en ‘Graven’. Niet minder uitgewerkt zijn de artikelen betreffende de Christelijke leer. Dat over den Heiligen Geest getuigt van des Schrijvers diepe, ruime, veelomvattende Bijbelkennis, die ons eerbied inboezemt; hoewel zijne beschouwing van den Heiligen Geest niet de onze is. Even voortreffelijk is het artikel ‘God’, waarin gehandeld wordt over Gods wezen, eigenschappen, en betrekking tot de wereld en den mensch. Op het Christelijk standpunt had er bijgevoegd kunnen worden, en: gemeenschap met den mensch.

Bij het artikel ‘Heilig’ heeft het ons eenigzins bevreemd, dat de Steller niet tot den Egyptischen oorsprong van het woord, de gedachte die, en het gebruik dat er van gemaakt werd, is opgeklommen. Van de Egyptische priesterkaste ging het toch in de reinigende hand van mozes over op het Israëlitisch volk, als een volk evenzoo afgezonderd van de gansche Heidenwereld, als de priesters in Egypte dit waren van alle de overige volkstammen huns lands.

Op 't geen in het artikel ‘Ezau’ van diens verzoenlijkheid gezegd hebben wij iets aan te merken: ons is het nergens uit gebleken, dat de gedachte aan zijn vader, wiens einde nabij scheen, hem zijn moordzuchtig plan heeft doen opgeven. Zijn gewapende optogt ter begroeting van een terugkeerenden broeder, en de aanvankelijke weigering van diens aangeboden geschenk, doet ons denken, dat hij zijn oorspronkelijk voorne-

[p. 251]

men nog niet had opgegeven. Wraak is wel het laatste dat de Oosterling laat varen. Dáárom drong ook jakob op het aannemen van zijn geschenk aan. Door 't aan te nemen werden ezau de handen gebonden, en verviel elk wraakzuchtig plan; want edelmoedigheid is het sieraad van den Oosterling.

Wij danken de Schrijvers voor het zoo ijverig en waardig voortzetten van dit moeijelijk maar ook hoogst belangrijk werk, en wenschen hun toe dat zij 't mogen voltooijen, en inmiddels al de voldoening smaken, welke voor dezulken is weggelegd, die keursteenen aandragen tot den opbouw des tempels van licht en waarheid.