Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

De strijd tusschen Bonifacius VIII en Philippus den Schoonen. Door Leonard. Te Utrecht, bij C. van der Post. 1852. In kl. 8vo. IV en 119 bl. f :-80.

De Pauselijke magt had in de dertiende eeuw zich boven alle Magten in Europa verheven, en alles voor zich in het stof doen bukken, toen op ééns de wereldlijke heerschappij hare regten hernam. Door het kloekmoedig verzet van Frankrijks jeugdigen Koning philippus den Schoonen tegen bonifacius VIII verviel het geloof aan, en de vrees voor de almagt van de drievoudigen kroon.

Door welke kunstenarijen deze Paus ten zetel steeg, hoe

[p. 228]

hij Frankrijks Vorst wilde beheerschen, maar door dezen weêrstaan; door den adel en den derden stand, en een gedeelte der geestelijkheid in het ongelijk gesteld en eindelijk vernederd werd, is in dit werkje goed en duidelijk beschreven. - De geschiedenis toont hier het matelooze en drukkende van Romes heersch- en baatzucht, als de regeringen er aan toegeven; doch ook hoe weinig zij beteekenen waar Vorst en Volk het algemeen belang verstaan en aan beiden 't hoofd bieden.

Twee hoogst opmerkenswaardige gevolgen had deze twist, ten eersten: de verheffing van den burgerlijken of derden stand; ten anderen: het verblijf der Pausen, gedurende zeventig jaren, te Avignon. Clemens V, na het overlijden van benedictus XI, door den invloed des Franschen Konings, tot Hoofd der Kerk verheven, en waarschijnlijk door eene geheime belofte aan philippus gebonden, vestigde daar het eerst zijnen zetel; waardoor, gedurende dat tijdvak, de Pansen in de magt waren der Fransche Koningen.

Het einde van den strijd was een nutteloos geding tegen bonifacius VIII na zijnen dood. De Schrijver levert er een verhaal van, welks begin wij hier laten volgen tot eene proeve van den stijl: maar vooral tot een blijk hoe weinig achting sommigen Kerkhoofden is toegedragen.

‘Toen (nadat clemens V daartoe eene bul had verleend) traden, op den 16 Maart 1310, de Ridders willem de plasian en willem de nogaret als aanklagers van den overledenen Paus op, terwijl de drie vermelde Graven (van Evreux, St. Pol en Dreux), met goedkeuring des Konings zich hadden terug getrokken. De punten van beschuldiging kwamen met de vroeger genoemde in vele opzigten overeen; maar zij waren, zoo mogelijk, nog scherper uitgedrukt: - ‘hij geloofde niet aan de onsterfelijkheid der ziel en het eeuwige leven, noch aan de werkelijke tegenwoordigheid van het ligchaam van christus in het Avondmaal; hij had verklaard dat ontucht evenmin eene zonde was, als het wrijven der handen; - hij had in geene dertig jaren gebiecht, en zilveren en marmeren beelden laten oprigten, en daardoor de menschen tot afgodendienst verleid; - hij had zich van den raad van bijzondere booze geesten bediend, welke hij van in de tooverkunsten ervarene lieden had weten te verkrijgen;

[p. 229]

hij had zich laten ontvallen, dat de Paus geene simonie begaan kon; en de geestelijke waardigheden, absolutiën, en dispensatiën door woekeraars laten verkoopen; - zelfs onder bloedverwanten en broeders had hij den vrede verhinderd en tweedragt gezaaid; - hij was schuldig aan onnatuurlijke zonden; had geestelijken in zijne tegenwoordigheid laten ombrengen en priesters gedwongen hem de afgelegde biecht mede te deelen, en die openbaar gemaakt; - hij at op vastendagen vleesch, en verachte en onderdrukte de Kardinalen en geestelijke Orden; - hij had op alle wijze tweedragt tusschen den Koning van Frankrijk en andere Vorsten tot verderf des eersten gesticht; door zijne schuld was het Heilige land verraden geworden en in handen der vijanden Gods en des geloofs gekomen, terwijl hij het tot ondersteuning diens lands bestemde geld ter vervolging der geloovige Christenen en tot verrijking van zich-zelven en zijne bloedverwanten aangewend had; en eindelijk had hij zijnen voorganger op de onmenschelijkste wijze behandeld en in de gevangenis laten dooden.’

Tot ondersteuning van die beschuldigingen waren zoo vele bewijzen bijeengezameld, dat de veroordeeling niet twijfelachtig kon zijn; maar die veroordeeling sloot vernietiging in van álles wat bonifacius VIII als Paus had verordend en daargesteld. Men beefde terug van de verwarring die zulks in de Kerk zou veroorzaken, Koning philippus zag daarom van zijnen eisch af, en - de zaak werd gesmoord.

Het werkje is allezins waard gelezen te worden.