Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

De oudste oorkonde en de jongste wetenschap, of Theologie en Geologie, eene poging tot beider verzoening. Te Amsterdam, bij C.J. Borleffs. 1852. In gr. 8vo. 112 bl. f 1-:

Er is een tijd geweest waarin men, op grond van het scheppingsverhaal in het boek Genesis, het heelal beschouwde als vóór omtrent zesduizend jaren, in zes dagen tijds, door Gods almagt uit het niet te zijn daargesteld. Sedert eene eeuw echter heeft eene nieuwe wetenschap uit hetgeen de schoot der aarde aan versteende overblijfselen van niet meer bestaande planten en dieren bevat, en uit de sporen die hij draagt van vroegere veranderingen in haren toestand, met onbetwistbare zekerheid aangetoond, dat, gezwegen nog van het onmetelijk heelal, deze aarde eenen ouderdom heeft, die de vroeger gestelde zesduizend jaren ver overschrijdt, en dat zij bestaat

[p. 213]

niet als het gewrocht eener zesdaagsche schepping, maar als de vrucht van eene eeuwen lange trapsgewijze ontwikkeling. De sterrekunde haar licht daarnevens voegende, heeft de grenzen van het heelal tot in het oneindige uitgebreid, en het verheven denkbeeld aan eene voortdurende en eeuwige schepping doen geboren worden. Vele Geologen, Natuur- en Sterrekundigen hebben, om die redenen, op het Mozaïsch scheppingsverhaal met minachting nedergezien, en 't beschouwd als eene verdichting en overlevering zonder de minste wetenschappelijke waarde. - Godvruchtige geleerden daarentegen hebben getracht de resultaten der geologische wetenschap, met de cosmogonie zoo als die in Genesis voorkomt in overeenstemming te brengen, en daartoe onderscheidene verklaringen voorgesteld. Mannen als deluc, cuvier en zelfs uitleggers der H. Schrift, zijn daartoe van de woordelijke opvatting der tekst afgegaan, en hebben de schepping van het heelal afgescheiden van de zesdaagsche vorming der aarde, en die zes dagen tot meer of minder langdurige tijdvakken gemaakt, die op de ontwikkeling van onzen aardbol in het algemeen en op de geschiedenis der wording van het tijdvak waarin zij nu getreden is, zijn toe te passen.

De Geologie, eene wetenschap, die geheel steunt op de waarneming van hetgeen de korst der aarde oplevert, heeft somtijds als onbetwistbare slotsommen van haar onderzoek voorgesteld, wat inderdaad slechts minder of meer waarschijnlijke hypothesen zijn. Zoo is ook de theorie van laplace, over de wording van ons zonnestelsel, slechts eene hypothese, hoewel zij veel waarschijnlijks heeft, en door geene waargenomen feiten weêrsproken wordt en zeer goed in een geologisch systema past.

Maar zij die de oudste oorkonde met deze jongste wetenschap overeen zochten te brengen, hebben zich geheel en al op een hypothetisch gebied moeten verplaatsen, en het daarop niet verder kunnen brengen, dan tot eene aannemelijke waarschijnlijkheid, die der wetenschap tot nog toe weinig of niets heeft gebaat. Dat is ook het geval met den ongenoemden Schrijver van het werkje dat wij nu aankondigen.

Hij beschouwt het Mozaïsch scheppingsverhaal als eene Goddelijke openbaring, en het gezegde in petrus iii: 10: ‘dat de aarde, en de werken die daarin zijn, zullen verbranden’, als

[p. 214]

eene onfeilbare voorspelling, en naar die beschouwing heeft hij de feiten door de Geologie aan het licht gebragt, verklaard of liever geplooid. Zich niet willende redden met de uitspraak: ‘De Bijbel is zoo min eene handleiding voor deze wetenschap als voor eenig ander deel der Natuurkunde’, moet hij veronderstelling op veronderstelling stapelen, om hetgeen hij als Goddelijke openbaring letterlijk opvat, met de resultaten der wetenschap te doen overeenstemmen. Het kwam ons echter voor, dat de Schrijver slechts oppervlakkig met die resultaten bekend is, of dat hij die voorstelt op zijne wijze, om zijn doel gemakkelijker te kunnen bereiken.

De aanvang van het betoog luidt reeds vreemd. Uitgaande van de veronderstelling dat de tegenwoordige aardperiode door het vuur zal eindigen, onderstelt hij, dat het onderaardsche vuur onzen aardbol weder tot eene gloeijende en vloeibare massa zal terugbrengen; geheel in tegenspraak met de slotsommen der geologie, die eene uiterst langzame maar echter voortdurende verkoeling van de gloeijende kern der aarde aankondigen. Bij eene vernieuwing der aarde zou hare ontwikkeling als 't ware weder van voren af aan moeten beginnen; een nieuwe korst moet zich weder om een gloeijende kern vormen; en land, zee, en dampkring moeten zich op nieuw weder afscheiden, even als bij de eerste vorming der aarde voor haren tegenwoordigen staat.

De voorstelling van den vroegeren toestand der aarde met hare poolzeeën, hare vier rivieren, en een kunstig zamenstel van vulkanen, die als trechters voor het water dienen, is vernuftig, maar steunt op geene de minste geologische waarneming.

De Schrijver zegt verder, dat onze planeet, alvorens zij tot eene woonplaats voor den mensch werd toebereid, in drie verschillende toestanden verkeerd heeft, die hij Kosmogonische tijdvakken noemt; terwijl de door mozes opgegeven scheppingsdagen als Geognostische tijdvakken beschouwd worden: - de eersten in verband staande met de geschiedenis der aarde als hemelligchaam, als deel van het zonnestelsel; de anderen met de geschiedenis der vorming van hare bijzondere toestanden. Maar zijn dit niet óók weder hypothesen die aan de Mozaïsche scheppingsverhalen worden ondergeschoven? - De Schrijver schijnt er ook geen acht op geslagen te hebben, dat

[p. 215]

hetgeen de Geologen het Deluvium noemen of den algemeenen vloed, die een einde aan het voorlaatste geognostische tijdperk gemaakt, en het tertiaire, alluviale of vlotgebergte daargesteld heeft, geheel iets anders is dan de Zondvloed door mozes beschreven, en dat, volgens de geologie, die Zondvloed geenszins algemeen is geweest, maar dat in de vroegste tijden vele volken door zulke vloeden zijn geteisterd geworden, zoo als de geschiedkundige overleveringen der Babyloniërs, Pheniciërs, Egyptenaren en Grieken dit bewijzen. Had de Zondvloed van noach een einde aan een nader geognostisch tijdperk gemaakt, dan zou men onder de fossiele overblijfselen ook die van den mensch kunnen vinden; maar dat is het geval niet. Enkele beenderen, vroeger daarvoor aangezien, zijn bij nader onderzoek gebleken aan voorwereldlijke dieren te behooren. De mensch is eerst in het laatste geologische tijdvak op de aarde ten voorschijn getreden; dit is geene hypothese, maar eene stellige slotsom der wetenschap.

Wij achten dus het werk des Schrijvers als eene zeer lezenswaardige en welgemeende, maar geenszins beslissende poging om de oudste oorkonde met deze jongste wetenschap te verzoenen. Maar wij voor ons zien ook de noodzakelijkheid van beider overeenstemming niet in; want wij beschouwen de scheppings-overleveringen in het boek Genesis bewaard, als eene Kosmogonie, grootscher, verhevener en Godewaardiger dan de Kosmogoniën van sanchoniaton, der Indiërs, Babyloniërs, Egyptenaren, Grieken en Romeinen; doch waaruit niet te min geene wetenschappelijke besluiten zijn te trekken, maar alleen de overtuiging te verkrijgen is, van de gegrondheid dier overleveringen op het innig geloof dat God de Schepper is van hemel en van aarde; terwijl het aan de wetenschap blijft overgelaten te onderzoeken, hoe de Natuur door de krachten welke de Oneindige Oorzaak in haar gelegd heeft, onder het bestuur van Zijne Alwijze Voorzienigheid, zich langzamerhand van het minder tot het meer volmaakte heeft ontwikkeld.

j.a.b.