Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

E.J. Haspels en E.M. Beyma. Overzigt der algemeene Aardkunde of de aarde op eene algemeen bevattelijke wijze geschetst ten opzigte van hare natuurkundige gesteldheid, hare betrekking tot het heelal en hare merkwaardigste verschijnselen. Een Leer- en Leesboek voor alle standen. Naar het Hoogduitsch van Dr. Fr. W. Hoffmann. Eerste Aflevering. Te Nijmegen, bij D.J. Haspels. 1852. Met 86 in den tekst gedrukte afbeeldingen. In gr. 8vo. 96 bl. f 1-20.

De titel meldt uitvoerig genoeg wat de lezer hier te wachten heeft. Volgens de woorden op het schutblad, ‘zal met nog drie afleveringen, van gelijke dikte en gelijken prijs, het werk kompleet zijn.’ Volgens de Inleiding is, onder anderen, ‘het oogmerk van deze, op eene bevattelijke wijze voorgedragene aardkunde, om voorbereiding en inleiding te zijn tot eene staatkundige aardrijksbeschrijving of statenkunde, en

[p. 119]

van eene meer onderhoudende en leerzame, door vele belangrijke afbeeldingen, nog leerrijker gemaakte land- en volkenkunde, waarvoor onze lezers’ - zoo drukken de bewerkers der Nederlandsche uitgave zich uit - ‘gewis reeds uit het tegenwoordige gedeelte, bij voorraad, eene gunstige meening zullen opvatten.’

Deze eerste Aflevering bevat, behalve de Inleiding, de drie eerste Hoofdstukken en een gedeelte van het vierde, namelijk:

I^e Hoofdstuk. De aarde in betrekking tot het wereldstelsel.

Gedaante en verhouding der aarde tot de ruimte. De wenteling der aarde om hare as. Theorie van de aarde, gegrond op hare dagelijksche omwenteling. De betrekkelijke rust der vaste sterren. De planeten. De zwaartekracht. Kromlijnige beweging. De betrekkelijke grootte en afstanden der planeten. Dag en nacht.

II^e Hoofdstuk. Verschijnselen aan den hemel.

Kometen. Invloed der gesternten. Komeet van halley. Natuurlijke toestand en banen der kometen. Nevelvlakken en nevelstorren. Meeningen van herschel. Maangestalten. Verduisteringen.

III^e Hoofdstuk. De dampkring en zijne eigenschappen.

Bewijs van het voorhanden zijn van een dampkring. Bestanddeelen van de dampkringslucht. Eigenschappen van den dampkring. Luchtballons. Electriciteit en zwaarte der lucht. Barometer. Atmosferische spoorweg. Grenzen van den dampkring. Geschiktheid van den dampkring voor het dierlijk leven. De lucht een geleider van het geluid. Echo. Wind.

IV^e Hoofdstuk. Verschijnselen in den dampkring, die met de verdeeling der warmte zamenhangen.

Theorie der warmte. Uitzetting der warmte. Pyrometer. Thermometer. Wind. Passaatwinden. Stormen. Gebonden warmte. Dooiweêr. Kookpunt. Verdamping.

Met deze opgave van den inhoud der eerste Aflevering zullen wij ons voorloopig vergenoegen. Bij de beschouwing eener volgende Aflevering komen wij ook op den inhoud en de behandeling van deze terug. Voor heden zij het genoeg, dat de typographische uitvoering in alle opzigten voldoende is, en dat de in den tekst gevoegde afbeeldingen, bij eene oppervlakkige beschouwing althans, niets te wenschen over laten.