Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

De Christen-wijsgeer zegevierende over den dood. Een verhaal van de laatste levensdagen van een geneesheer. Door Newman Hall, Schrijver van: ‘Vreest niet, ik ben het!’ enz. Naar de negende uitgave uit het Engelsch vertaald. Met eene voorrede van J.J.L. ten Kate, Predikant te Middelburg. Te Amsterdam, bij W.H. Kirberger. 1852. In kl. 8vo. 200 bl. f 1-60.

Wèl uitgevoerd verschijnt dit boek onder het Nederlandsch publiek; maar zijn inhoud vooral is een krachtige aanbeveling. Wij beamen de gunstige getuigenis, welke de Vertaler aflegt. ‘Niet met koude redenering, maar uit het leven, en wel waar het op den zwaarsten proef gesteld wordt, beantwoordt het de vragen: wat het Christendom leert; wat het vermag uit te werken; en vanwaar het zijnen oorsprong ontleent? Wij worden aan de ziekte- en stervenssponde geplaatst van een Christen uit intellectuële overtuiging en moréle ervaring. Gordon was geen geestdrijver, en sprak evenmin onder den invloed van een ziekelijk zenuwgestel. Het is niet enkel uiting des gevoels maar ook de uitdrukking van eenen zelfstandigen geest. Wij zijn getuigen van den geloofsroem eens Christens, die weet wat en in wien hij gelooft.’

Wij danken den Heer newman hall voor zijne aanteekeningen, drie weken lang aan een merkwaardig ziekbed gehouden. Zij verdienden wel algemeen bekend gemaakt te worden. Somtijds hadden wij ze wel eenigzins bekort gewenscht; maar dan ware misschien de natuurlijke weg eene kunstbaan geworden. Nu hebben wij de geschiedenis van den zegen des Christendoms, eene levende uitlegging van het Johanneïsch woord: ‘Ons geloof is de overwinning, die de wereld overwonnen heeft.’

Wij kunnen ons niet weêrhouden een paar bladzijden uit dit belangrijke werk over te nemen; ook bij wijze van proef, om onze lezers met den stijl en den geest er van bekend te

[p. 115]

maken. 't Zijn woorden van gordon. ‘Ervaring geeft in elk geval de grootste zekerheid. Wanneer iemand beweert het een of ander te kunnen verrigten - hij verrigte het werkelijk: dat zal een meer afdoend bewijs zijn, dan eene geheele reeks van bewijsgronden voor zijne bewering. Neem eene geladene electriseer-machine, en zoek een bijstander te bewijzen dat de draad geladen is, en dat hij, wanneer hij hem aanraakt, een schok zal ontvangen. Die bewijsvoering zal langwijlig en betwistbaar zijn. Hij zal u kunnen vragen naar de natuur der electriciteit, en naar elk bestanddeel van de machine. Hij zal u het bewijs kunnen vragen, dat gij bij het laden op de regte wijze zijt te werk gegaan; dat de batterij inderdaad geladen is; dat er niets hapert aan de verbindtenis van de batterij met den draad, dien hij moet aanraken. Hij zal getuigen kunnen eischen, om te verklaren, dat zij de uitwerking, den schok ondervonden hebben, en hij zal dan nog de bevoegdheid en de geloofwaardigheid van die getuigen kunnen in twijfel trekken. Maar laat hem eenvoudig den draad aanraken, en den schok ontvangen, en de man zal overtuigd zijn. Hoe belangwekkend het geleerde onderzoek ook zijn moge, de werkelijke ervaring zal altoos het kortste en sterkste bewijs zijn. Het Christendom is een zamenstel van waarheden, dat eene groote, schoon geheimzinnige uitwerking te weeg brengt, die men ondervindt, wanneer de ziel, door het geloof, met die waarheden in aanraking wordt gebragt. Men vraagt naar bewijs; men eischt dat gij de onderlinge evenredigheid van alle deelen van het zamenstel, de overeenstemming van de eene waarheid met de andere zult aantoonen; - dat gij den onafgebroken zamenhang van de keten der geschiedkundige getuigenissen zult in het licht stellen; - dat gij de wetten, volgens welke het uitwerksel tot stand komt, de wijze waarop de geest Gods op het harte werkt, zult verklaren. Dit is een werk van grooten omvang, en zal menige vraag doen opwerpen, die bezwaarlijk beantwoord kan worden. Veel geheimzinnigs zal zich opdoen, waarvan geene oplossing te geven is. Maar wanneer de vrager zelf door het geloof zich met de waarheid in aanraking wil stellen, dan zal hij op eenmaal eene inwendige getuigenis bezitten, die door geen redetwisten onzeker te maken is. Stel, dat aan iemand, die nooit brood geproefd had, gezegd werd,

[p. 116]

dat het brood een goed voedsel is, geschikt niet alleen om het leven te onderhouden, maar ook om krachten te geven, Hij vraagt naar bewijs. Hij vraagt hoe het brood gemaakt wordt; hoe het gezaaide koren opgaat, en gevulde aren voortbrengt; hoe die aren tot meel en brood gemaakt worden; of het gebakken brood, dat vóór hem ligt, inderdaad die zelfde stof is, welke op het veld groeide, en of er niet iets anders voor in de plaats is gesteld. Hij kan verder vragen, welke de scheikundige bestanddeelen van het brood zijn; op welke wijze dit voedsel verteerd en met de vochten vereenzelvigd wordt; en wanneer hij niet eten wil, voordat al zijne vragen voldoende zijn beantwoord, den loopt hij groot gevaar om van honger te sterven. Maar wanneer hij eenvoudig het brood eet, en ondervindt dat hij er door gevoed wordt, al wordt dan ook de voedingskracht door anderen betwist, en al weet hij niets van de wijze waarop die voeding plaats heeft, hij zal niet wankelen in de overtuiging, die hij door de ervaring verkregen heeft. De Christelijke waarheid is het brood der ziel, dat leven, kracht en vreugde geeft. ‘Bewijs,’ zegt iemand, ‘dat het inderdaad dezelfde waarheid is die oorspronkelijk van boven kwam; dat zij niet bedorven werd door menschelijke verminkingen en toevoegselen; verklaar het geheimzinnige van haren oorsprong, benevens de wijze waarop zij in hem, die haar aanneemt, werkt.’ Hoe belangwekkend dergelijke punten ook zijn mogen, en gesteld, dat zij even goed, als de vragen betreffende het vergankelijke brood konden beantwoord worden (ofschoon ook daarbij altoos iets geheimzinnigs overblijft, dat de natuurkunde niet verklaren kan): hij, die door het geloof de leer des kruises in zijne ziel opneemt, heeft in de uitwerkselen, die zij op zijne geestelijke natuur te weeg brengt, een inwendig bewijs, dat hij voor sterker dan ieder ander moet houden. Laat de vrager, in plaats van te redetwisten, het Evangelie op de proef stellen, hij zal zich beter voldaan vinden, dan door duizend andere bewijzen. ‘Zoo iemand zijn' wil doen wil, die zal van deze leer bekennen, of zij uit God is.’ Dr. gordon sprak bij herhaling deze woorden: ‘wanneer ik voor de waarheid des Christendoms geen ander bewijs had dan mij zelven, het zou mij voldoende zijn, al ware ook de geheele wereld tegen het Christendom.’