zijn; maar het wordt een bewonderenswaardig meesterstuk van kennis, vernuft, vlijt en volharding, wanneer men in aanmerking neemt, dat het de vrucht is der snipperuren van eenen eenvoudigen wolkammer, die zijne buitengewone bedrevenheid in de wis-, werktuig- en sterrekunde geheel en al aan zich-zelven te danken had en zoo onbekend was, dat de Hoogleeraar van swinden jaren lang met hem in het kleine Franeker woonde, zonder iets van de wijdstrekkende kennis des eenvoudigen mans te hebben vernomen. En het kunstwerk verdient nog meer bewondering, wanneer men bedenkt, dat de vervaardiger gebonden was aan eene enge ruimte tusschen zolderbalken en andere beletselen, die hij evenwel alle heeft weten te overwinnen om een kunststuk te vervaardigen, dat binnen en buiten ons land eenen welverdienden roem heeft verworven en door duizenden bezocht, bezien en bewonderd is. Dit Planetarium is het eerst bekend geworden door de Beschrijving, die de zoo even genoemde Hoogleeraar, bevoegd beoordeelaar indien iemand het was, er in 1780 van heeft in het licht gegeven. De tegenwoordige eigenaar van het kopijregt van dat geschrift heeft daarvan eenen derden druk ter perse gelegd; deze is, gelijk de titel aanduidt, zeer vermeerderd, en de levensbeschrijving van den vervaardiger (wiens portret tegenover den titel wordt gevonden) benevens de geschiedenis van het kunstwerk zelf is een aangenaam bijvoegsel voor hen, die scheltema's Geschied- en letterkundig Mengelwerk niet bij de hand hebben, waaruit de bekwame eekhoff hier en daar nog al vrij wat heeft overgenomen. Ook zijn er eenige tafelen bijgcvoegd, behelzende de voornaamste elementen ook van de later ontdekte planeten, ten behoeve, zoo het heet van hen, die deze Beschrijving vereeren als een nuttig leesboek over het Zonne en Planetenstelsel, waartoe het evenwel zeer ongeschikt is.
Echter heeft zij hooge waarde als volledige en naauwkeurige beschrijving van een vaderlandsch kunstwerk, dat, hebbe het op het tegenwoordige standpunt der sterrekunde geene eigenlijke wetenschappelijke waarde, echter ten allen tijde merkwaardig zal blijven als proeve van die degelijke kundigheid in wis- en werktuigkunde, waarin zich de Friezen zoo merkwaardig onderscheiden. De uitvoering, ook der afbeelding van het kunstgewrocht, is zeer net, zoodat wij dit ge-
Auteursrechtvrij