Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

De czarinnekeus.

't Was vroeger in Rusland gebruikelijk, dat, als de Czaar wilde huwen, de schoonste en bekoorlijkste jonkvrouwen uit de edelste geslachten op het Kremlin werden genoodigd; alwaar zij, onder het toezigt van den Intendant van het Hof, verblijf hielden tot den tijd, waarop de Vorst aan de vergaderde Grooten zijne keuze bekend maakte. Gedurende dien tijd mogt niemand de jonkvrouwen naderen, behalven eenige door den Czaar benoemde personen, wier taak het was hare talenten en bevalligheden te beproeven, gade te slaan, en te vergelijken. Dat de Vorst-zelf, doch vermomd, aan dit onderzoek deel nam, behoeft niet gemeld. Soms werd den hofnar gelast om, versierd met al de waardigheidsteekenen van den Czaar, de schoonen te bezoeken. Door den schijn misleid, poogden dan de eerzuchtigsten de oplettendheid des gewaanden heerschers op zich te vestigen; terwijl zij den wezelijken Czaar, in zijn eenvoudig gewaad, met versmading bejegenden.

Czaar alexis, de vader van peter den Grooten, voegde zich nog naar dat gebruik. Ook bezocht hij gaarne onbekend niet alleen de paleizen der aanzienlijken, maar ook de huizen der burgers en de hutten der boeren. Zoo zag hij veel met eigene oogen. Niet zelden kwam hij ook onverwacht en onaangemeld bij zijne gunstelingen binnen, nam deel aan den maaltijd en bragt eenige uren in vrolijken kout bij hen door. Vooral verraschte hij den Boyaard matweel, een zijner voornaamste raadslieden, dikwerf op deze wijze.

Zoo gebeurde het eens, dat hij, als kapitein zijner lijfwacht gekleed, in een oogenblik dat men hem het minst verwachtte, diens landhuis binnen trad. De voorvertrekken doorgaande, hoorde Vorst alexis het zingen van eene zuivere, heldere, smeltende vrouwenstem, die echter bij zijne intrede in de gezelschapszaal dadelijk zweeg. De Czaar, groot liefhebber van de toonkunst,

[p. 178]

was intusschen door die liefelijke stem levendig getroffen, en daarna niet minder door de verrukkend schoone zangeres, die bij zijne plotselinge verschijning bloosde.

Volgens de bekende begeerte van den Czaar ontving de Boyaard matweel hem, naar zijne kleeding, als eenvoudig officier, en noodigde hem ter maaltijd. Het gesprek was in den beginne eenigzins gedwongen, maar werd spoedig levendiger toen alexis de schoone onbekende aansprak, en ook bekoord werd door het waardige en de juistheid van hare antwoorden. Hij verzocht haar om een paar zijner lievelingsliederen te zingen, en zij voldeed aan dat verzoek met de ongedwongenste bereidwilligheid. Zij trof den Czaar al meer en meer, zoodat hij niet zonder leedwezen haar, na eenigen tijd, zich zag verwijderen.

- Wie is die jonkvrouw? - vroeg hij.

- Sire! - was 't antwoord - zij is de dochter van warinsky, een onbemiddeld edelman, die genoodzaakt is op een afgelegen dorp te leven, en mij verzocht heeft voor de opvoeding zijner dochter te zorgen. Ik heb dit naar mijn beste vermogen gedaan, en het zaad is op geen onvruchtharen akker gevallen. Bij groote schranderheid en hartstogtelijke liefde voor de kunsten, voegt nathalia zachtheid van gemoed en eene wijsheid boven allen lof. Ik bemin en beschouw haar als mijne dochter.

- Dat is goed - hernam de Czaar - ga zoo voort; ik belast mij met haar huwelijk en bruidschat. Zou zij weten wie ik ben?

- Neen, Sire! Zij gaat nooit uit, en heeft Uwe Majesteit nimmer gezien.

- Zeg haar dan niets.

De Vorst vertrok peinzende. De schoone nathalia had een diepen indruk op hem gemaakt. Bij een tweede bezoek vond hij haar nog lievenswaardiger, en zijne bezoeken werden àl drokker. Soms bragt hij geheele avonden met een kloppend hart, in het gezelschap der bekoorlijke door, wier kwijnende blik, ernstig gelaat, poëtische verbeelding, en liefelijke en doordringende stem eene onwederstaanbare werking op hem deden.

Alexis beminde met geheel zijne vurige, hartstogtelijke ziel de muzijk, en trachtte den smaak er voor in zijne Staten te vermeerderen. Dikwijls verzamelde hij in zijn paleis al wat Moskou aan bekwame toonkunstenaren bezat, en deed er de schoonste Russische liederen uitvoeren; maar nooit had hij, onder die allen, eene stem gehoord, zóó geschikt als die van nathalia, voor alle modulatiën, zoo wel van het vrolijkste en bevalligste, als van het gevoelvolste, krachtigste lied. De vroege dage-

[p. 179]

raad vond hem somwijlen reeds peinzende aan de bekoorster, die de schilderachtige Nationale zangen des lands in al hunne schoonheid deed gelden.

Alexis bezocht haar steeds in den uniform van kapitein der garde. Haar beschermer durfde het geheim van zijnen beheerscher niet verraden, en zoo bleef zij volstrekt onbewust van de vermomming des Vorsten, en behandelde hem gemeenzaam, als een vriend van haren voogd.

De huisheer intusschen was niet zeer op zijn gemak. Aan den eenen kant durfde hij den omgang tusschen den Czaar en zijne pleegdochter niet afbreken; maar aan de andere zijde woog zijn pligt hem zwaar, om 't kind van zijnen vriend tegen een gevaar te beveiligen, dat zij niet kende noch kon doorzien.

De dag der groote plegtigheid naderde. Zestig van Ruslands voornaamste en liefelijkste dochteren waren in het Kremlin verzameld. De Moskousche adel maakte zijne balkleederen gereed. De geheele stad was in beweging, en de lijfwacht om het Kremlin zaàmgetrokken; de klokken riepen dagelijks op tot het gebed: alles verkondigde eene naderende gewigtige gebeurtenis. Alleen alexis veranderde niets in zijne gewoonten, en was veel bij nathalia.

De Raadsheer matweel peinsde somber en ongerust over het einde van dezen ongelukkigen hartstogt, toen de Czaar vrolijker dan gewoonlijk bij hem kwam.

- Ik heb u beloofd - sprak hij - voor het lot van uwe pupil te zorgen. Ik wil mij bij deze gelegenheid van mijne schuld kwijten. Gij weet, dat ik morgen eene Czarin zal kiezen. Ik begeer dat nathalia bij die plegtigheid tegenwoordig zal zijn, en hare talenten en bekoorlijkheden doe gelden. De man dien zij onder mijne hovelingen zal kiezen, worde haar gemaal.

Herhaalde kanonschoten verkondigden den inwoners van Moskou, dat het oogenblik van des Vorsten keuze daar was. De groote zaal van het Kremlin leverde een prachtig schouwspel op. De Heeren waren in hunne rijkste ambtskleedingen; de Dames wedijverden in pracht. Eenige gemaskerden wandelden rond en intrigueerden. Alle blikken waren op de jonkvrouwen gevestigd, van welke eene de Keizerlijke kroon zou verwerven. Boven allen trok de Prinses elisabeth barbarykin de aandacht. Door geboorte boven hare mededingsters verheven, en van hare schoonheid bewust, dacht ook zij-zelve, dat de kroon haar niet konde ontgaan.

Een masker, veel schitterender dan de anderen en door een stoet van hovelingen omringd, trad binnen. Elk hield den gemaskerde voor den Czaar, en de Prinses

[p. 180]

verloor schier alle zelfbeheersching, toen zij met onderscheiding door hem werd aangesproken.

Nathalia zat eenvoudig gekleed aan het einde van de zaal, naast haren waardigen pleegvader, en lette naauwelijks op het masker, dat met Prinses elisabeth wandelde, toen de Keizer, altijd in zijne kapiteins-uniform, het gelaat half met een masker bedekt, haar naderde. Verheugd den huisvriend te zien, vroeg zij, met hare gewone ongedwongenheid: of de Czaar reeds gekozen had.

- Nog niet. - antwoordde hij - Als gij hem wenscht te zien, zal ik u digt bij hem brengen.

- o Neen. - hernam zij - Ik bedank u.

- Wie weet, als de Vorst u zag!... Misschien!...

- Ik verlang niet naar eene kroon.

- Gij zijt waarlijk ál te zedig. Kom!...

Ziende dat hij aanhield, werd nathalia misnoegd, en antwoordde treurig:

- Gij plaagt en grieft mij! - en toen zij dit zeide, sloeg zij de oogen neder en weende.

Toen begreep alexis dat hij bemind werd, en zijn hart zwol van vreugde.

- Dat men de maskers afneme! - riep hij gebiedend uit, tot schrik van nathalia, die niet begreep hoe hij, in de tegenwoordigheid des Keizers, zoo luid durfde spreken.

Dadelijk heerschte er eene diepe stilte; alle verwachtingen waren gespannen; de harten der jonkvrouwen klopten hevig; de bojaren stonden gereed om de uitverkorene te huldigen.

Men denke zich de teleurstelling van Prinses elisabeth, toen het bleek, dat de man dien zij voor den Vorst had gehouden, de hofnar was; en de algemeene verbazing, toen het Hof in den gewaanden garde-kapitein den Czaar herkende, en hem nathalia warinsky, die van schrik schier bezweem, bij de hand zagen vatten, en, terwijl zijne blikken van liefde en zaligheid fonkelden, hoorden uitroepen:

- Bojaren van Moskou! Ziet hier de Czarin!

Het talent van nathalia, nog meer dan hare schoonheid, was de oorzaak van hare verheffing, en zij vergat dit nooit. Gezamenlijk met haren gemaal beschermde zij de kunsten en moedigde de kunstenaren aan; vooral werden vele toonkunstenaren uit Italië, Duitschland en Frankrijk naar Moskou gelokt, alwaar toen ook de grondslag werd gelegd van 't Nationale zangspel in Rusland.