Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

Bladen over Japan, verzameld door J.H. Levyssohn, Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, laatstelijk Opperhoofd van de factorij voor den Nederlandschen handel op Japan. Met eene afbeelding van Decima. Te 's Gravenhage, bij Gebroeders Belinfante. 1852. In gr. 8vo. XVI en 176 bl. f 1-90.

Aan deze en gene zijde van den Atlantischen Oceaan wordt, sedert eenigen tijd, in dagbladen en brochures, het vraagstuk besproken, of de beschaving eischt of al-

[p. 679]

thans niet veroordeelt dat eene Natie, die niemand ter wereld eenig leed doet, door geweld gedwongen worde, den staat van afsluiting, dien zij voor zich-zelve verkieselijk acht, en waarin zij zich tot dusverre heeft gehandhaafd, op te geven, en andere Natiën in hare havens en steden toe te laten. Zonderling moet het menig onpartijdigen beschouwer voorkomen, dat zulk een vraagstuk is opgeworpen, en zoo vele pennen bezig houdt. Kan 't niet ook ten bewijze strekken, dat het juiste denkbeeld van beschaving, voor velen nog achter een mist van vooroordeelen verborgen ligt, en dat er op de zoo hoog geroemde verlichting van onzen tijd vrij wat valt af te dingen?

Een aantal Engelsche en Noord-Amerikaansche Schrijvers hebben beweerd en betoogd, dat de beschaving eischt: de Eilanden-Staat, ten Oosten van het oude vasteland gelegen, met geweld ‘te openen’, voor ‘het vreedzame verkeer’ (?!) der handeldrijvende Natiën. Men weet het: Groot-Brittanje is er door overgroote edelmoedigheid (?!) toe gebragt geworden, die taak op zich te nemen ten aanzien van het uitgebreide Chinesche rijk. Die zelfde edelmoedigheid schijnt het thans te bewegen, om dezelfde, maar misschien roemrijker taak ten aanzien van Japan aan de Noord-Amerikaansche Unie over te laten, die sedert eenigen tijd het gebied over de Oceanen met Engeland deelt. - En van de Amerikaansche zijde is verzekerd, dat de vloot gereed is; dat de instructiën voor den Vlootvoogd, alsmede de volmagt tot het sluiten van een handelsverdrag met het rijk van Nippon, geteekend en bezegeld zijn.

Onder zulke omstandigheden moeten alle geschriften welkom wezen, die den tegenwoordigen toestand van dien Eilanden-Staat, tegenover de handeldrijvende Natiën der wereld, met juistheid doen kennen. Vroeger heeft reeds de Heer lauts, in zijn werk over Japan, op eene bevattelijke wijze, dat rijk doen kennen in zijne Staatkundige en burgerlijke inrigtingen, het voormalig verkeer met de Portugezen en Engelschen, het voortdurend verkeer met de Nederlanders, en de pogingen door de

[p. 680]

voornaamste Zeemogendheden, sedert den aanvang dezer eeuw, aangewend, om deel aan den handel met Japan te bekomen - maar het geschrift dat wij nu aankondigen, vult dat alles aan, tot op het tegenwoordige oogenblik toe, en is in hooge mate belangrijk, omdat het komt van een man, die, vier jaren achtereen (van 1846-1850) aan het hoofd heeft gestaan van de Factorij op Decima, en er als zoodanig veel bekwaamheid heeft doen blijken.

De Heer levyssohn heeft te regt gemeend ‘dat het bijeenbrengen en algemeen maken van deze bladen nuttig kon zijn in een oogenblik, waarin de aandacht van de gansche wereld meer bijzonder op Japan gevestigd is, ten gevolge der pogingen van de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, om met dat verre Oostersche Rijk betrekkingen aan te knoopen.’

‘Het stond niet aan mij’ - zegt hij verder in het Voorberigt - ‘de onderneming, waarvan sprake was, te schatten; maar ik mogt den wensch, in het belang der menschheid, niet onderdrukken, dat kalme beradenheid daarbij mogt voorzitten, en ik kon vooral niet ongevoelig blijven, als ik, ter gelegenheid van die uitrusting, in de vertoogen, in zoo verschillenden zin deswege te voorschijn getreden, tot mijn leedwezen maar al te dikwerf, zoowel Nederland als Japan, in een verkeerd daglicht gesteld, ja grovelijk miskend zag.’

Ziedaar de overwegingen aan welke wij deze verzameling te danken hebben. Zij bevat:

I. Geschiedkundige herinneringen, wegens de betrekkingen tusschen Nederland en Japan, benevens eene uit de Revue des deux mondes overgenomen schets van Japans Staats-inrigting.

II. Merkwaardige bijzonderheden, welke tijdens het verblijf van den Heer levyssohn als Opperhoofd der Factorij van den Nederlandschen handel op Japan, vooral ten aanzien van het verschijnen van eene Fransche en Amerikaansche scheepsmagt, en het redden van schipbreukelingen, hebben plaats gegrepen.

III. Officiëele stukken, berigten en vertoogen over de nadere pogingen tot handelsaanknooping, en de voorge-

[p. 681]

nomen scheepsuitrusting der Noord-Amerikanen. - Deze stukken zijn zeer belangrijk, vooral om het verschil der gevoelens, naarmate de pennen der Staatslieden en Schrijvers zijn bestuurd geworden door vooroordeelen, of door bijzondere bedoelingen, of door partijdigheid, of door zaakkennis en waarheidsliefde. De brief van den President der Amerikaansche Unie aan den Keizer van Japan is te vinden op bl. 119, en wordt onmiddellijk gevolgd door de instructie aan den Amerikaanschen Vlootvoogd in 1851 afgegeven.

IV. Nalezing. Onder 't geen hier voorkomt verdienen bijzondere opmerkzaamheid de bewijzen van de zucht der Japansche geleerden, om hunne wetenschappelijke kennis te vermeerderen.

Een Bibliographisch overzigt over Japan komt ten slotte, en beslaat van bl. 137-176. Deze bibliographie is van hooge waarde, want haar bijeen te brengen en met oordeelkundige aanmerkingen te verrijken, heeft vele nasporingen en groote moeite gekost. De vroegere werken over de verrigtingen der Portugesche Zendelingen zijn, althans in Nederland, uiterst zeldzaam; ook andere alhier vermelde en beoordeelde geschriften zijn vrij zeldzaam. - Had de Heer levyssohn niets anders geleverd, dan dit overzigt van de geschriften, welke over Japan in het licht zijn verschenen, dan zou hij reeds daardoor de wetenschap grootelijks aan zich hebben verpligt. Voor dat geschenk zeggen wij hem welmeenend dank.

Nopens het nieuwste geschrijf der Engelschen over Japan, waarvan de Heer levyssohn spreekt op bl. 170 en 172, kan ook gezegd worden, dat het stuk uit Papers for the people, almede is overgenomen in de Globe, die, onder Redactie van den Heer h. picard, bij den Boekhandelaar sijbrandi wordt uitgegeven. De Redactie geeft van die overname de volgende reden aan: ‘Wij hebben dit stuk schier letterlijk overgenomen, opdat men ook bij ons zoude weten hoe verkeerd wij door de Engelschen beoordeeld worden.’ - Sedert is in Londen verschenen: ‘Charles mac farlane, Japan an account, geographical and historical from the earliest period at which

[p. 682]

the Islands composing this empire were known to Europeans, down to the present time.’

Wij moeten ook nog melding maken van het ‘Chronologisch overzigt der Nederlandsche Opperhoofden van Japan’, dat een voornaam gedeelte der ‘Geschiedkundige dige herinneringen’ uitmaakt. Die opgave der Opperhoofden is zeer belangrijk; vooral door de bijvoeging van bijzonderheden in verband met den Nederlandschen handel, of met de wederwaardigheden van het rijk.

De geachte Schrijver vergunne ons ééne enkele aanmerking betreffende den Brief van den Keizer van Japan aan Prins maurits, op bl. 28-30. De Heer lauts vermeldt dien brief op bl. 170 en volgg. van zijn ‘Japan’, maar in het Koloniaal Archief is er niet het minste spoor van te ontdekken, en dan zouden wij ook nog vragen: of de stijl met den hoofschen briefstijl in Japan overeenkomt? Een onzer Geschiedschrijvers, aan wiens handelskennis en waarheidliefde niet te twijfelen valt, e. van meteren, meldt den inhoud van dat schrijven en de bijzonderheden omtrent de gelijktijdig overgebragte goederen. Als een tijdgenoot van die gebeurtenis zullen wij hem geen geloof mogen weigeren, maar moeten dan onderstellen, dat de Japansche brief zeer vrij is vertaald geworden.

Na deze vlugtige mededeeling van hetgeen de lezer in dit werkje heeft te wachten, behoeven wij omtrent de belangrijkheid van den inhoud niets meer te zeggen. In een oogenblik nu de beschaafde wereld zijn gespannen blik naar Japan heeft gewend, om gade te slaan wat het Noord-Amerikaansche eskader aldaar zal uitrigten, zijn de ‘Bladen over Japan’ van den Heer levyssohn onmisbaar te achten.

De Uitgevers hebben voor eene fraaije uitvoering, en eene scherpe, duidelijke letter gezorgd.