Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

Schetsen van de geschiedenis der Waldenzen. (Maandbode op het gebied der Christelijke beschaving. IV.) Te Am-

[p. 436]

sterdam, bij W.H. Kirberger. 1852. In 12mo. 208 bl. f :-60; 25 Exempl. f 12-:

Deze Maandbode gaat voort elk in de gelegenheid te stellen, om, op het gebied der geschiedenis op den titel genoemd, zich bekend te maken met personen, zaken en gebeurtenissen, die anders hem vreemd zouden blijven. Het nu aangekondigde boekdeeltje vooral komt regt van pas. Immers de broederliefde wordt nu opgeroepen tot eene gift voor den bouw eener Protestantsche Kerk te Turin: - die stad, waar zoo menig doodvonnis tegen de standvastige belijders van het Evangelie is uitgevaardigd, en uit wier poorten zoo dikwerf legerbenden trokken, om dood en verderf over Piemonts vreedzame valleijen uit te storten. Het is waar, nog kortelings is het uitvoerige werk van monastier in het licht verschenen, en de geschiedenis door martinet geschreven is nog niet vergeten; maar niet elk voegt het guldens te besteden voor een enkel boekwerk, en niet elk is lid van een leesgezelschap.

De Maandbode brengt voor allen die gaarne lezen, eene aanbeveling mede in zijne goedkoopheid. De schetsen zijn uit het Engelsch overgenomen, en in zeven Hoofdstukken verdeeld. Het eerste bevat hoofdzakelijk nasporingen omtrent het vroegste bestaan der Waldenzen, die echter de onzekerheid niet wegnemen, maar veeleer 'de gissing door den wakkeren van toorenenbergen in de Godgeleerde Bijdragen geuit, versterken. Wij voor ons althans bebben geene reden gevonden om het gevoelen te wijzigen, dat wij bij de beoordeeling van het werk van monastier, I^e Deel, hebben uitgesproken.

Het tweede Hoofdstuk geeft eene aanschouwelijke voorstelling van de valleijen van Piemont, en schetst de vroegste leeraren der Waldenzen, en hoe zij uit de Heilige Schrift leerden, en hunne kennis den volke mededeelden.

Het derde geeft een overzigt van de geschiedenis, en handelt over de geschriften van claude van Turin, maar is vooral belangrijk door het uittreksel uit de ‘Noble leçon’,

[p. 437]

waarin de leerbegrippen der oude Waldenzen zijn uitgesproken.

Maar - gelijk de titel 't ook doet verwachten - eene bepaalde geschiedenis in strenge orde vindt men hier niet. Wij zouden het geheel liever noemen: keur van gedenkwaardigheden en voorvallen. Roerend zijn de trekken van Kannibalenwoede uit 1655 en de latere vervolging. Meer geregeld wordt de ballingschap, en de roemvolle terugkomst en weder in bezit neming der valleijen beschreven. Het verhaal van de lotgevallen der valleibewoners loopt tot den dag der émancipatie: 17 Februarij 1848.

Het is jammer, dat de Nederduitsche hewerker niet heeft opgegeven wat Nederland stoffelijks voor de Waldenzen heeft gedaan. Dat Engelschen dit niet weten is voor hunne rekening, maar de Vertaler had er, dunkt ons, hier niet van mogen zwijgen. Nog heden houdt de Hervormde Kerk in Nederland, door eene Commissie ad hoc, met de Waldenzen voortdurend gemeenschap, en elk jaar bevatten de gedrukte Handelingen der Synode een artikel over hunnen toestand, alsof zij een gedeelte der Nederlandsche Hervormde Kerk uitmaakten. - Het verblijdt ons overigens, dat de ijverige Uitgever zich bereid heeft verklaard, om de liefdegiften voor den Kerkbouw te Turin te ontvangen. Dit was ook wel te verwachten van een man die zijne pers gebruikt niet alleen om ‘goede zaken’ te doen, maar ook om te winnen voor het Koningrijk der hemelen.

Een paar onnaauwkeurigheden mogen wij niet verzwijgen. Bij het verhaal der krijgsbedrijven van janavel en jayer, bl. 158, wordt verkeerdelijk gezegd, dat de eerste den heldendood stierf; de waarheid is, dat hij zwaar gewond werd, doch herstelde; maar kort daarna stierf jayer den heldendood. Bl. 174 wordt verhaald, dat de prediking over de woorden: ‘vreest niet gij kleine kudde’ in het begin van den terugtogt plaats had, maar dat is mede niet juist; want het was bij eene vroegere gelegenheid, toen de toeleg om Piemont weder in te dringen mislukte, door de waakzaamheid der Zwitsersche

[p. 438]

Kantons, die de ballingen wel broederlijk ontvingen en verzorgden, maar toch geen gevaar wilden loopen, om, door het begunstigen van een wanhopig waagstuk, in oorlog te geraken met Savoije en Frankrijk. Maar deze onnaauwkeurigheden zijn niet van zoo groot belang, dat zij iets afdingen op den lof, waarop deze schetsen hillijken aanspraak hebben.