Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

Scheikunde voor den beschaafden stand en het fabriekwezen door J. Girardin, Hoogleeraar in de Scheikunde enz. Tweede druk. Vijfde tot Tiende Aflevering. Te Gouda, bij G.B. van Goor. 1851-1852. In gr. 8vo. 352 (478-820) bl. De prijs van elke Aflevering is: f 1-: Het geheele werk alzoo f 10-:

Met deze vijf Afleveringen is de tweede druk van dit werk compleet, waarvan wij de vijf eerste Afleveringen vroeger in dit Maandschrift (October 1850, bl. 590) aankondigden. Met verwijzing naar die beoordeeling, heeft Rec. hier alleen bij te voegen, dat de inhoud er van de bewerktuigde Scheikunde bevat, die over het geheel alle aanprijzing verdient, vooral voor hen, die op eene onderhoudende wijze zich met de scheikundige wetenschap, ook met toepassing op het fabriekwezen, wenschen bekend te maken. Men geloove echter niet, dat zij voor het élémentair scheikundig onderwijs, hetwelk de fabrikant behoeft, voldoende is. Eerst na dit onderrigt zal hem de lezing van girardin's werk te stade komen en tot nut kunnen zijn. De reeks van onderwerpen, welke hier worden behandeld, heeft de Vertaler op vele plaatsen vermeerderd. Zoo, b.v., vindt men een belangrijk bijvoegsel over Gutta percha en gevulcaniseerd caoutchouc, dat in het oorspronkelijke boek niet wordt aangetroffen. Daarbij maakt een uitvoerig register het werk voor den lezer bruikbaarder en het opzoeken van elk onderwerp of ligchaam gemakkelijk. Met dit

[p. 398]

weinige, meent Rec., is de waarde van deze scheikunde, bij hetgeen daarover in de vorige beoordeeling gezegd is, genoegzaam aangewezen.

Ten aanzien van de vertaling mag niet verzwegen worden, dat de Vertaler weder even vlug, als bij de eerste vijf Afleveringen, is te werk gegaan. Rec. zal eenige der aanmerkingen, die hij onder 't lezen heeft gemaakt, hier aanstippen. - Bij de élémentair analyse stuitte hij op meer dan eene onnaauwkeurigheid en betwijfelt zeer het nut van hetgeen hier geleverd is. Bl. 407 wordt gesproken van dierlijke zelfstandigheid, die door zuurstof in het koperoxyde brandt en tot water- en koolzuurgas overgaat. Gebeurt niet hetzelfde met alle organische ligchamen, zelfs met de zoodanigen, die geene stikstof bevatten? Verder heet het, dat zich het koolzuurgas in de potassa-oplossing gaat ontbinden. Wat geschiedt dan daarbij? - Bl. 408 wordt gezegd, dat men de waterstof en koolstof mengt; moet dit niet zijn: weegt?

Wat eene laag zuiver kooloxyde beteekent, is ons niet regt duidelijk. Bedoelt men koperoxyde, waartoe dan de laag zuiver oxyde, die er onmiddellijk op volgt?

Het onderzoek op stikstofhoudende zelfstandigheden is vrij oppervlakkig. Bovendien wordt het stikstofgehalte schier uitsluitend aangewezen door de verbinding er van met waterstof, en alzoo door de gewigtsbepaling van het gevormde ammoniac-zout.

Onder de onnaauwkeurigheden, die ons in het oog zijn gevallen, behooren b.v.:

Bl. 424 over oxyde-zout, dat zal moeten zijn: een ijzer-oxyde-zout.

Bl. 459. Bij de bereiding van Pectine wordt gezegd, dat men het vocht laat koken, om de daarin vervatte stikstof of de eiwitstof te doen stremmen. Kan stikstof stremmen? Stremmen andere stikstofhoudende stoffen, behalve eiwit en fibrine?

Bl. 503 wordt bij de levertraan Iodium gemist.

Bl. 602 spreekt de Schrijver van geschilde en ongeschilde (robée en non robée) meekrap. In den handel en

[p. 399]

de verwerij onderscheidt men ze door beroofd en onberoofd.

Volgens bl. 619 zou het Santelhout met Fernambuc vervalscht worden. Wij gelooven het niet, maar wel dat het laatste verwhout met minder dure houtsoorten wordt vermengd.

Bl. 630 is Thè a poudre de canon door buskruid-thee vertaald. Zij heet Joosjes thee.

Bl. 650 wordt Piment en Spaansche peper voor dezelfde vrucht gehouden, en gesproken van Indische pijnappelkernen en van zaden van den purgeerhoutboom. Rec. vermoedt, dat met de eerste de zaden der Jatropha curcas (Pignons des barbades, d'Inde) met de laatste die der croton Tiglium (Bois purgatif des Moluques) bedoeld wordt; zoodat zij in Nederland onder de namen door den Vertaler gegeven, niet bekend zijn.

Bl. 663 is de chrozophora (lees crozophoea) tinctoria (croton tinctorium) de plant, van welke in het Zuiden van Frankrijk de tournesollappen worden bereid, door braaknoot vertaald, onder welken naam wij alleen de nux vomica kennen.

Bl. 747 staat zuurstofhoudende zelfstandigheden, lees: stikstofhoudende.

Bl. 778. Ofschoon Rec. niet gelooft, dat wijn opzettelijk door loodoxyde wordt gezoet, zou toch het hier opgegeven herkenmiddel geen doel treffen. De kool tot ontkleuring van den wijn aangewend, zal toch het loodzout ontleden en het vormen van zwavellood door gezwaveld waterstofgas verhinderen.

Volgens bl. 759 schijnt het alsof de hop in het bier alcohol zou bevatten; eindelijk, om niet meer aan te halen, is de Vertaler soms ál te getrouw bij de overzetting geweest, en wordt bl. 790 alsem aftreksel (Extrait d'absynthe) de in Frankrijk en hier bekende liqueur genoemd.

De druk en de houtsneêfiguren daarentegen zijn beter, en behalve deze feilen, blijft het werk van girardin den beschaafden stand aanbevolen.