Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

[p. 363]

De Koninklijke Besluiten van 23 Mei 1845 en 1 Julij 1850 en de Verslagen der Staats-Commissiën voor de toelating van Studenten tot de Hoogescholen en Athenaea, beschouwd door P. de Raadt. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1851. In gr. 8vo. VIII en 141 bl. f 1-25.

Niemand zal voorzeker aan den Schrijver dezer brochure de bevoegdheid ontzeggen, om, waar het onderwijs en opvoeding geldt, het gewigt zijner ervaring mede in de schaal te leggen. De bekende Chef van het beroemd en uitstekend Instituut te Noorthey, is hier geheel op zijne plaats, en de beschouwingen door hem voorgedragen, leveren eene belangrijke bijdrage tot de juiste kennis en waardeering der maatregelen door de Regering aangewend, ten opzigte van de toelating van studenten op de Hoogescholen en Athenaea in ons land. Het werkje is in twee afdeelingen gesplitst: de eerste handelt over het besluit van 23 Mei 1845, en over de Rapporten der vijf eerste examina; - de tweede, over het Besluit van 1 Julij 1850, en het Rapport van dat jaar. Eenige opmerkingen over het ontwerp van wet en de memorie van toelichting der Staats-Commissie voor het Hooger Onderwijs, van 15 Januarij 1849, benevens eenige voorslagen of wenschen van den Schrijver, omtrent de toekomstige regeling van dit aangelegen onderwerp, worden aan het einde medegedeeld.

De slotsom van het onderzoek vat de Schrijver aldus in zijne voorrede te zamen: ‘1^o. het Staats-examen, kracht hebbende van toelaten en afwijzen, heeft eenen onmiddellijken en allergunstigsten invloed op het onderwijs; - 2^o. evenzeer met als zonder die kracht is het ontoereikend als maatregel van toezigt op de schoolinrigtingen, en kan het de Inspectie niet vervangen.’ Hij wenscht, dat men bij de organisatie van het onderwijs het voorbereidend onderwijs op twee steunpilaren doe rusten: ‘de Inspectie en het Staats-examen’ (bl. 140): van beiden verwacht de Schrijver alles goeds.

[p. 364]

Wij zijn 't geheel met hem eens, wanneer hij ontkent dat het Staats-examen - hetzij zoo als het in Mei 1845 werd geregeld, hetzij zoo als het bij 't Besluit van 1 Julij 1850 werd gewijzigd - toereikend is om de Inspectie te vervangen. De gronden daaromtrent door den Schrijver aangevoerd (b.v. bl. 186 en volgg.) zijn afdoende. In het belang van het onderwijs en der schoolinrigtingen is het noodig, dat die, zuinigheidshalve, afgeschafte Inspectie weder worde ingevoerd.

Dat de Schrijver het Besluit van 1 Julij 1850 in zijn geheel afkeurt, was van hem wel te verwachten; want naar zijne meening moet er een Staats-examen zijn, dat den toegang tot de Academiën opent, doch moet bij het regt van toelaten, ook dat van afwijzen bestaan. Op dit punt echter blijven wij bescheidenlijk van den geëerden Schrijver verschillen. Wij zijn door zijne redeneringen nog niet van het onöntbeerlijke en gepaste van het laatstgemelde regt overtuigd. Integendeel, wij scharen ons aan de zijde van hen, die meenen, dat er vrije toegang aan allen moet gegeven worden, terwijl niets belet, dat door eene Staats-Commissie de mate van de verworven kundigheden der leerlingen, die zich voor den toegang tot de Academie aanmelden, volgens eenen bepaalden maatstaf worde aangewezen. Die aanwijzing-zelve kan welligt voor ouders, voogden of de belanghebbenden-zelven een rigtsnoer zijn, om al of niet op den ingeslagen weg voort te gaan. Maar de toegang tot de Hoogeschool blijve voor ieder opengesteld. Is iemand te onkundig, te lui of te ligtzinnig om op de Hoogeschool met kracht werkzaam te zijn, hij zal de verijdeling zijner verwachtingen aan zichzelven te wijten hebben. Want, wenschen wij aan den eenen kant vrijheid voor allen, wij verlangen aan de andere zijde waarborgen voor de Maatschappij, dat geene dan geschikte menschen tot het uitoefenen en bekleeden van beroepen en ambten in haar midden worden toegelaten. Tot dat einde begeeren wij strenge Examina aan de Academie-zelve, en voornamelijk een Staats-examen aan het eind der studie, voor ieder die eenige betrekking in de Maatschappij verlangt. Op die wijze zal

[p. 365]

èn voor de vorming en ontwikkeling der studenten-zelven, èn voor de Burgerij in wier midden zij zullen werkzaam zijn, gezorgd worden.

Moge zóó eerlang het Hooger Onderwijs worden georganiseerd!

b.