Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

[p. 361]

Nadere Toelichting van wetenswaardige bijzonderheden en geschilpunten, betreffende de vroegere en latere gesteldheid der Heemraadschappen, door A. Elink Sterk, Jr., Lid van de Staten van Zuid-Holland, van het Provinciaal Utrechtsch en het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. Te Utrecht, bij C.C. van der Post. 1851. In gr. 8vo. VIII en 160 bl. f 1-50.

Met genoegen ontwaren wij, dat de Heer elink sterk zijne Waterschaps-bouwstoffen nog eens heeft nagezien, en daaruit menige historische of letterkundige aanteekening opgedolven, die aan de liefhebbers van de Hollandsche taal, letterkunde en geschiedenis, niet minder dan aan de Waterschaps-besturen, welkom zijn moet. Het is een vervolg op zijn Oud en Nieuw, werwaarts dan ook enkele malen wordt verwezen. Ten blijke, hoe het taal-eigen en de geschiedenis te hulp komen tot eene rigtige onderscheiding van verschillende denkbeelden of onderwerpen, mogen wij bijbrengen wat de geachte Schrijver op bl. 41 en volgg. over keuren, in tegenstelling van reglementen, mededeelt, waarvan de slotsom is, dat het verschil tusschen die beide uitdrukkingen, ook met betrekking tot de daarmede bedoelde onderwerpen, geschiedkundig en taalkundig op dezelfde wijze wordt verklaard als het thans ook in onze wetgeving, na menige wankeling van gevoelen en verwarrende tegenspraak, is geschied. Het verschil tusschen reglementen en keuren is ‘daarin gelegen, dat, terwijl de bedoelde reglementen geördende zamenstellen behooren te zijn van constitutieve voorschriften, die met het oog op de algemeene wetten, door het daartoe bevoegd gezag, tot hoofdregel worden gesteld, voor de inrigting en handelingen der wettig erkende zedelijke ligchamen en hunner bijzondere besturen, - de keuren daarentegen uitvloeisels of corollariën zijn van dezen; verordeningen van specialen of ondergeschikten aard; maatregelen van orde en dagelijksch beheer, door die ligchamen of hunne besturen, naar gelang van omstandigheden, te nemen; in onder-

[p. 362]

worpenheid aan de regelen, welke hun zoo door reglementen als door andere wettelijke kracht hebbende regeringsverordeningen gesteld zijn.’ Men ziet, dat dit geheel strookt met de bepalingen van art. 138 en 158 der Provinciale wet, volgens welke de Provinciale Staten bevoegd zijn, de inrigtingen en reglementen der Waterschappen te veranderen en nieuwe vast te stellen; maar de keuren of politie-verordeningen, door de Waterschappenzelve gemaakt of te maken, slechts de goedkeuring van Gedeputeerde Staten behoeven. De Schrijver had deze artikelen hier wel mogen aanhalen; doch hij komt op bl. 125 op de vraag terug (die eerlang eene wettelijke beslissing zal erlangen, maar waarover de Schrijver geen bepaald gevoelen ontwikkelt): of grondwettig aan de Waterschappen het regt kan worden toegekend om op de overtreding hunner keuren strafbepalingen te maken.

Als een ander voorbeeld van het gewigt der taalstudie tot verklaring van vele, soms nog geldende keuren, mag worden aangemerkt wat op bl. 109 en volgg. over het maninghe of maningen schieren wordt medegedeeld. De Schrijver verklaart, maanden lang zich grootendeels onledig gehouden te hebben met voortgezette nasporingen, aangaande deze enkele litterarische geheimzinnigheid; maar brengt het dan nu ook tot genoegzame zekerheid, dat deze uitdrukking betrekking had op het regelen van de wijze waarop de bijeenbrenging van mannen moest plaats hebben, om dienst te doen op den dijk; hunne wapening met dijkgeweer; hunne bestraffing in geval van verzuim of onwil, en wat dies meer zij.

Tot aanbeveling van den belangrijken inhoud van dit geschrift moge het gezegde voldoende zijn. Nog één woord over den vorm. De Schrijver heeft de materie verdeeld in dertien bijdragen, waarvan de inhoud vooraan in het werk is opgegeven; deze bijdragen beslaan 139 bl.; daarop volgen eenige geschiedkundige bijlagen; en ten slotte vindt men een hier volstrekt noodig maar dan ook zeer gemakkelijk register, waarin de voornaamsten der behandelde onderwerpen of verklaarde woorden zijn aangewezen.

De uitvoering is zeer net.