Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

[p. 285]

Boekbeschouwing.

Eenvoudige en stichtelijke opheldering der Openbaring van Johannes. Volgens de verklaring van Prof. E.W. Hengstenberg, voor Christenen van verschillenden stand bewerkt; door K.W.A. Dressel, Evang. Luth. Predikant te Rohrbeek. Uit het Hoogduitsch. Met eene Voorrede van Dr. G.D.J. Schotel, Predikant te Tilburg. I^e-III^e Stuk. Te 's Hertogenbosch, bij Gebr. Muller 1851. In gr. 8vo.; te zamen 518 bl. f 4-95.

Met genoegen kondigen wij de uitgegeven afleveringen van een werk aan, dat ongetwijfeld met graagte door het godsdienstig publiek zal ontvangen worden. Immers het is geen boek voor de theologische wereld bij uitsluiting, maar kan naar waarheid den titel voeren: ‘voor Christenen van verschillenden stand.’ Wij achten 't eene hoogst voortreffelijke bijdrage tot hetgeen in ons Vaderland steeds zoo veel bijval vond: populaire en praktikale Bijbelverklaring. Weinig bezitten wij van dien aard over het boek des N.V., hetwelk, meer dan eenig ander, verklaring behoeft: - de Openbaring van johannes. Het is zoo; velen achten 't een gedeelte der Heilige Schrift, welks lezing door den gewonen Christen beter wordt nagelaten; een boek, meer geschikt om het verstand te verbijsteren, dan om den-Christelijken blik te verhelderen. Maar dat is niet zoo: het Openbaringsboek is eene rijke mijn van onderrigt, troost en opbouwing in geloof en godzaligheid, en dat het zoo weinig in zijnen inhoud gekend en in zijnen rijkdom gewaardeerd wordt, zal vooral daarin zijne reden vinden, dat hetgeen, om den zin en het belang er van te doen kennen, bij ons is uitgegeven, òf te verouderd is gelijk het werk van de haas, òf te omslagtig en sappig gelijk dat van laan.

Met veel belangstelling vernamen wij alzoo, dat dres-

[p. 286]

sel's populaire en praktikale bewerking van hengstenberg's Commentaar op de Openbaring in het Nederduitsch zou worden vertaald. Dit werk, voor zoo ver het toen in 't licht was, had ons overtuigd, dat het in vele opzigten voldeed aan hetgeen wij voor niet-godgeleerde Christenen als eene behoefte beschouwden. Wij vreesden maar, dat de bewerking in de handen van een letterlijken overzetter zou vallen, en wij daardoor een boek zouden krijgen, waarmede slechts enkelen van eene zeer bepaalde rigting vrede zouden hebben. In het oorspronkelijke toch komt eene mystiek-piëtistische rigting zeer sterk uit, en zij wordt niet weinig gevoed door de inlassching van dichtregelen uit Duitsche Kerk-liederen, die, omdat zij slechts uit enkele versregels bestaan, of ook vaak door hunne inhoud en strekking, geheel en al onvertaalbaar zijn. Nogtans behelst ook dressel's arbeid nog veel dat geschikter is voor vrije overgieting, dan voor letterlijke vertaling, en de taak was, in ons oog, niet gemakkelijk, hier de weelderige waterloten te onderscheiden van het goede vruchthout, en het geheel zóó in een Nederlandsch gewaad te kleeden, dat aan den Duitschen bewerker van hengstenbergs uitlegkundig werk niets wierde toegedicht, in strijd met hetgeen hij geschreven heeft, maar ook de Nederlandsche lezers van verschillende denkwijzen, in de inkleeding en uitdrukking geene belemmering vonden in het nut, dat zij uit deze opheldering van het moeijelijkste boek des N.V. kunnen trekken.

Gelukkig, naar het ons toeschijnt, is de Vertaler geslaagd in het ontzeilen der klippen die wij aanduidden. Hij heeft niets overgeslagen, dat tot opheldering van dit Bijbelboek door den oorspronkelijken Schrijver is bijgebragt; slechts het uitschrijven van plaatsen uit de Profeten, die tot grondslagen der Apokalyptische uitdrukkingen strekken, is, waar het kan, door eenvoudige aanhaling vervangen. Stichtelijke aanmerkingen zijn verkort, doch zonder opöffering van den geest, en de tallooze versregels, hier en daar, zijn vervangen door gepaste Psalmverzen of aanhalingen uit andere godsdien-

[p. 287]

stige gedichten. Het werk is daardoor op sommige plaatsen ingekort, doch nergens ten koste van inhoud en strekking; gelijk eene opzettelijke vergelijking ons daarvan heeft overtuigd. Daarentegen heeft de Vertaler zijne bewerking verrijkt met eene menigte aanteekeningen. Deze dienen niet zoo zeer om zijne wijze van zien en opvatten te verdedigen tegen die van den Schrijver; maar zij behelzen een schat van uitlegkundige opmerkingen over verschillende plaatsen des Bijbels, en ophelderingen van zaken, die op de oudheid-, geschied- en gewijde letterkunde betrekking hebben. Slechts enkele van de belangrijkste dier aanteekeningen noemen wij op. Bladz. 54 (St. 1) over den Hader, en de uitdrukking: eeuwig leven; over de verbindende kracht van mozes wetten voor Christenen (ald. bladz. 69); over de bijbelsche beteekenis van het woord: heilig (ald. bladz. 138); over de vraag, of men bij den Engel des Heeren in het O.V. aan den Zoon van God te denken hebbe (ald. bladz. 189); over de redenen waarom de Heer juist twaalf Apostelen koos (St. II, bladz. 194); over de afzondering van het Israëlitische volk (ald. bladz. 196); over de Staats-maxime: de Staat heeft geene godsdienst (ald. bladz. 243); over de beteekenis van het woord venijngeving (ald. bladz. 272); over joh. ii: 19 en gelijkluidende plaatsen (ald. bladz. 293); over de redenen, waarom mozes en elia aan jezus verschenen, bij zijne verheerlijking op den berg (ald. bladz. 300); over de uitdrukking: de naam van God (ald. bladz. 322); over algemeene impulsie (St. III, bladz. 74); over Openb. xiv: 4 (ald. bladz. 87); over de bedoeling der Israëlitische reinigingswetten (ald. bladz. 88); over het lidwoord in het N.V. (ald. bladz. 93), enz. Voegt men hier bij, dat de stijl hoogst beschaafd en zuiver is, dan zal men kunnen begrijpen, dat de Nederduitsche overgieting van dit werk het oorspronkelijke in algemeene bruikbaarheid en in behagelijk voorkomen ver overtreft. Ook de uitvoering en correctie getuigen van de netste zorgvuldigheid. Slechts in enkele aanhalingen troffen wij misstellingen aan: St. I, bladz. 152 not. 4 staat: I: 16, lees I: 6; ald. bl. 190 in not. haggaï voor hagar;

[p. 288]

St. III, bl. 7 not. 5: bl. 128, lees 194; ald. bl. 178 not. 2, bl. 157 lees 154. Doch dit zijn kleinigheden.

Ongevoelig spraken wij van de vertaling, doch zeiden nog niets van het werk-zelf. De opvatting van de Openbaring door hengstenberg heeft dit eigenaardige, dat men hier niet zoo zeer voorvallen met, als wel toestanden van de Christelijke Kerk vindt afgeschilderd, zoodat de vervulling eener profetische voorstelling telken male intreedt, wanneer die Kerk in eenen toestand verkeert, die met de schilderij overeenkomt. Wij behoeven niet te zeggen hoe dit denkbeeld, eenmaal aangenomen, het praktikale van dit geschrift vruchtbaarder maakt. Ook doet hengstenberg, helderder dan velen zijner voorgangers, de navolging uitkomen van vele trekken uit de schriften der Israëlitische Profeten, terwijl hij - misschien met al te veel kunst - gedurig opmerkzaam maakt op de oeconomie, mogen wij 't zoo noemen, als die b.v. welke hetgeen de aarde betreft door eene vierledige uitdrukking aanduidt. De getallenleer van het Openbaringsboek wordt dan ook met bijzondere, misschien wel te groote naauwkeurigheid uiteengezet. De hoofd-aanmerking, die wij op de Hoogduitsche bewerking hadden en die door den Nederduitschen overzetter niet geheel is kunnen verholpen worden (hoewel de vertaling 't zoo veel doenlijk heeft weggenomen), is deze, dat de lezing eigenlijk eene reeks van onderscheidene indrukken geeft, en de totaal-indruk daaronder wel eenigermate lijdt.

Doch dit beneemt weinig aan de veelzijdige waarde van dit werk, hetwelk met nog één Stuk volledig zal zijn, en alsdan, blijkens de paginatuur, twee boekdeelen zal bevatten. Te regt wordt het werk door Ds. schotel in eene Voorrede, met welke hij het ten onzent inleidt, ‘eenig’ genoemd. Die iets degelijks en te gelijk hoog stichtelijks lezen wil, schaffe het zich aan. Wij twijfelen niet, of een ruim vertier zal de Uitgevers schadeloos stellen voor de moeite, om dit belangrijk werk in veel beteren vorm dan het oorspronkelijke, ook door gepaste verdeeling enz. het licht te doen zien. Goede

[p. 289]

boeken blijven op den duur niet alleen de eer, maar ook het voordeel der Uitgevers.